Η ΑΦΙΣΑ: «Ο ζωγράφος Β.Σεμερτζίδης ολοκληρώνει την άνοιξη του 1944, μία τοιχογραφία στο σχολείο των Κορυσχάδων, στην αίθουσα συνεδριάσεων του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ .  Φωτογραφία Σπύρου Μελετζή από το Ν.Χατζηνικολάου (επιμ), Βάλιας Σεμερτζίδης 1911-1983,Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2012, σ.72)

(Η πρώτη ημέρα του Συνεδρίου, Τετάρτη 17 Απριλίου 2013,  «Αριστερά και Αστικός Πολιτικός Κόσμος 1940-1960» θα διεξαχθεί στο Κτίριο ΔΕΣΚΟΙ, Χαριλάου Τρικούπη 1 και Λαγουμιτζή 22, λόγω των φοιτητικών  εκλογών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.  Η Χαριλάου Τρικούπη είναι ο 2ος παράλληλος δρόμος μετά τον πεζόδρομο της Παντείου.

Το συνέδριο από 18 Απριλίου έως και 20 Απριλίου θα διεξαχθεί στο Αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα ΙΙ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.)

Πρόγραμμα Συνεδρίου     

Αριστερά και Αστικός Πολιτικός Κόσμος

1940-1960

Πάντειο Πανεπιστήμιο

Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών

17-20 Απριλίου 2013

Τετάρτη 17 Απριλίου

10:00 – 10:15

                      Χαιρετισμός Πρύτανη Καθηγητή Γρηγορίου Τσάλτα

                      Χαιρετισμός Προέδρου Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας

                                         Καθηγήτριας Αικατερίνης Αρώνη-Τσίχλη

                       Χαιρετισμός Διευθυντή Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών

                                        Καθηγητή Στέφανου Παπαγεωργίου

10:15 – 11:15    Κατοχή-Αντίσταση και Απελευθέρωση στις πόλεις

Ανανιάδης Λεωνίδας, Η βιομηχανική πόλη του Λαυρίου από το Μεσοπόλεμο στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

Κομιανός Παναγιώτης, Η δράση του ΕΛΑΣ στο νομό Αχαΐας την περίοδο 1941-1944 και η συνεισφορά του στην απελευθέρωση της Πάτρας.

 Τζαφέρα Αγγελική, Ληξιαρχικά βιβλία θανόντων Πειραιά-Κερατσινίου-Νίκαιας 1941-1944.

Χατζοπούλου Ελένη, Πλευρές της κατοχικής ζωής στην πόλη της Χαλκίδας.

11:15 – 11:45  Συζήτηση

11:45 – 12:15  Διάλειμμα

12:15 – 13:00                         Φοιτητικό Κίνημα

Λυγούρα Αναστασία, Η πολυεπίπεδη δράση των φοιτητών της Θεσσαλονίκης την  περίοδο της γερμανικής κατοχής.

Πασπαλιάρη Λένα, Οι σπουδαστές του Πολυτεχνείου από την αντίσταση στην εμφύλια διαμάχη.

Χαρίτσης Αλέξανδρος, Η ανασυγκρότηση του φοιτητικού κινήματος μετά τον εμφύλιο, 1949-1963.

13:00 – 13:30     Συζήτηση

18:00 – 19:15     Εθνικό ζήτημα στην Κατοχή και στη μεταπολεμική περίοδο

Δανόπουλος Δημήτρης,   Βαλκανικό στρατηγείο και ΚΚΕ (1943).

Μάρκου Δημήτρης,  Η πολιτική των Βρετανών απέναντι στον Τίτο 1944-1945.

Αλεξίου Κώστας,  Οι σλαβόφωνοι της Δυτικής Μακεδονίας 1936-1950. Από την ενσωμάτωση στην εξώθηση, κοινωνικές συγκρούσεις και πολιτική συμπεριφορά.   

Μιχαηλίδης Γιώργος, Η ελληνική αριστερά και τα εθνικά ζητήματα κατά την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία.

Παναγιωτίδης Σταύρος, Οι τρεις Κορδάτοι: Θέσεις, συγκρούσεις και παλινωδίες στο πλαίσιο της εργαλειακής χρήσης της Ιστορίας.

19:15 – 19:45    Συζήτηση

19:45 – 20:00  Διάλειμμα

20:00 – 20:45               Ξένος παράγων και Δεκεμβριανά

Βασσάλου Κωνσταντίνα, Ανάπτυξη και δράση του OSS στην κατεχόμενη Ελλάδα.

Γιαννοπούλου Δανάη, Η βρετανική παρεμβατικότητα στην ελληνική πολιτική σκηνή κατά την διάρκεια του Δεκέμβρη του 1944 και η στάση των Ελλήνων πολιτικών και του αθηναϊκού τύπου.

Λαγάνη Ειρήνη,  Τα Δεκεμβριανά μέσα από τα γαλλικά αρχεία.

20:45 – 21:15 Συζήτηση

Πέμπτη 18 Απριλίου

10:00 – 11:00       Αντίσταση και Εμφύλιος στην ύπαιθρο

Αγτζίδης Βλάσσης, Από το Διχασμό στον Εμφύλιο. Διερευνώντας τη στάση των προσφύγων του ’22 στην Αττική και τη Μακεδονία.

Βουγιούκας Βασίλης, Από το στόχο της «Συμφιλίωσης» στην ένοπλη αναμέτρηση. Το ΕΑΜ της Χίου  1943-1948. Οργανώσεις, έντυπα και δικαστικές υποθέσεις.

Γιώγος Χρήστος, Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ικαρία της εξορίας, μια ιδιότυπη συνύπαρξη.

Σκαλιδάκης Γιάννης, Η βρετανική πολιτική απέναντι στην αντίσταση στην Κρήτη. Σύγκριση με την κυρίως Ελλάδα.

11:00 – 11:30  Συζήτηση

11:30 – 12:00 Διάλειμμα

12:00 – 13:00                 Κατοχή-Πείνα-Πλουτισμός

Δεσύπρης Μιχάλης, Η κατοχική πείνα στη Νίκαια Αττικής (Κοκκινιά) και η δημογραφική τύχη της πόλης (1941-1944) .

Τζαβάρα  Γεωργία,  Η «μάστιγα»  της Κατοχής. Η πείνα ως αιτία θανάτου στην Ελλάδα της Κατοχής (1941-1944) και η αναζήτηση των θυμάτων της.

Σάμιος Παναγιώτης.  Η Μαύρη Αγορά και οι «χρυσές ευκαιρίες» της Κατοχής.

Τριγώνης Τάσος . Τα «Χρυσόφυλλα του Καπνού»: Συγκρότηση και λειτουργία της εγχώριας καπνοβιομηχανίας κατά τη διάρκεια της Κατοχής, 1941-1944.

13:00 – 13:30  Συζήτηση

18:00 – 18:45            Εθνικισμός και Βία στην Κατοχή

Κουτσούρης Δημήτρης,  Οι Εθνικιστικές αντιστασιακές οργανώσεις στην Μακεδονία την περίοδο της Κατοχής (1941-1944): Η περίπτωση της οργάνωσης ‘Υπερασπισταί Βορείου Ελλάδος’ –‘Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωσις’.

Ξύδη Γεωργία,  Η ανάγνωση του Γ’ Ψηφίσματος μέσα από το αρχείο των φυγόδικων στο Εφετείο Ναυπλίου.

Σπανού Γεωργία, Εξωεαμικές και Αντιεαμικές ομάδες στο νομό Αργολιδοκορινθίας 1941-1944.

18:45 – 19:15  Συζήτηση

19:15 – 20:00 Διάλειμμα

20:00 – 20:45          Αντίσταση και Σύμμαχοι

Μαργαρίτης Γιώργος, Κοινωνική και  πολιτική συγκυρία την άνοιξη του 1943.

Παπαστράτης Προκόπης, Τα Βουνά στο Κάιρο.

Σπηλιωτοπούλου Μαρία, Η οργάνωση Προμηθέας ΙΙ και οι βρετανικές πολιτικές για την ανάπτυξη της αντίστασης στην κατεχόμενη Ελλάδα (1940-1943).

20:45 – 21:15 Συζήτηση

Παρασκευή 19 Απριλίου

10:00 – 10:45     Λαϊκές Εξουσίες και Θεσμοί στην Κατοχή

Ηλιόπουλος Νάσος, Μεταξύ εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και επανάστασης, η εμπειρία της λαϊκής εξουσίας στην Ελεύθερη Ελλάδα.

Κόφφα Δόμνα, «Σπάζοντας τα πετρώματα του εθνικιστικού μίσους» Οι Γιουγκοσλάβοι παρτιζάνοι και οι εχθροί τους 1941-1945.

Πουλόπουλος Κώστας, Η οργάνωση Εθνική Αλληλεγγύη 1941-1947.

10:45 – 11:15   Συζήτηση

11:15 – 12:00           Εθνικισμός και Βία μετά την Κατοχή

Πετρόπουλος Γιώργος, «Βάρκιζα τέλος ζωή μαγική»: Αναβιώσεις της δεκαετίας του ’40 στην Ελλάδα της κρίσης .

Ραζάκος Χάρης, Ο αντικομμουνισμός την περίοδο της ‘Λευκής Τρομοκρατίας’ (1945-46)

Σαράφη Λη, Η Λευκή Τρομοκρατία στην Κεντρική Ελλάδα- αποφασιστικό βήμα για τον Εμφύλιο Πόλεμο.

12:00 – 12:30   Συζήτηση

12.30 – 13:00   Διάλειμμα

13:00-14:00              Τα πολιτικά χαρακτηριστικά του ΔΣΕ

Κανελλόπουλος Γιώργος, Η κοινωνική φυσιογνωμία του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο

Παπαδόπουλος Ηλίας, Ο εμφύλιος στον Πάρνωνα

Τσαβαλιά Παρασκευή, Η διαχείριση της ήττας του ΔΣΕ από τον Νίκο Ζαχαριάδη.

Παπαδογιάννη Αρετή, Απόπειρες ειρήνευσης την περίοδο του εμφυλίου (1946-1949).

14:00 – 14:30    Συζήτηση

18:00 – 19:00         Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά  του ΔΣΕ

Λάζου Βασιλική, Διερευνώντας τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας μέσα από τις αποφάσεις των Εκτάκτων Στρατοδικείων του Εμφυλίου Πολέμου.

Λιανή Ελισάβετ, Θεμέλια αντίστασης-Βουνά μνήμης και λευτεριάς. Μαρτυρίες και μαρτύρια γυναικών από την Κατοχή την Εθνική Αντίσταση και το Δημοκρατικό Στρατό.

Τόλια Φιλιώ, Τα καμένα χωριά της επαρχίας Ελασσόνας στη δεκαετία 1940-1950. Οι περιπλανώμενοι και οι ξεριζωμένοι της επαρχίας.

Κουτσοπούλου Κατερίνα, Η Μαρία Καραγιώργη στην προφορική της μαρτυρία προσεγγίζει στιγμές της Αντίστασης και του Εμφυλίου.

19:00 – 19:30   Συζήτηση

19:30 – 20:00   Διάλειμμα

20:00 – 21:00           Κράτος και Οικονομία στη δεκαετία του 1950

Βρεττή Ανθή, Μεταπολεμική ανασυγκρότηση και βιομηχανία.  Η περίπτωση της ΠΥΡΚΑΛ.

Κωτσονόπουλος Λουδοβίκος, Οι κοινωνικές βάσεις του αυταρχισμού: Κράτος και κοινωνική πολιτική τη δεκαετία του ’50.

Μανουσάκης Βασίλης, Παράγοντας  για τις αρχές Κατοχής: Γερμανικές παραγγελίες και ελληνική βιομηχανία, 1941-44.

Λυμπεράτος Μιχάλης, Αριστερά και διαδικασίες περιφερειακής ολοκλήρωσης: Η ΕΔΑ και η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) (1959-1961).

21:00 – 21:30  Συζήτηση

Σάββατο 20 Απριλίου

10:00 – 11:15             Παραγωγή Ιδεολογίας και Τέχνη

Ανδρίτσος Γιώργος, Διαμορφώνοντας την κινηματογραφική αφήγηση για τη δεκαετία του ’40. Αναπαραστάσεις της δεκαετίας του ’40 στις ελληνικές ταινίες μυθοπλασίας μεγάλου μήκους από το 1945 μέχρι το 1949.

Κασσιανού Νίνα, Φωτογραφία και προπαγάνδα την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου 1946-1949.

Κατσάπης Κώστας, Πολιτική, ιδεολογία και σύγκρουση σε μία κοινότητα μεταναστών: Η περίπτωση της ελληνικής κοινότητας του Sydney Αυστραλίας στη μεταπολεμική περίοδο.

 Μόσχος Βασίλης, Η στρατηγική και τακτική της Αριστεράς στο χώρο των λογοτεχνών κατά τη δεκαετία 1940-1950.

Οικονόμου Παναγιώτης, Τα Δεκεμβριανά του 1944 στη λογοτεχνία.

11:15 – 11:45  Συζήτηση

11:45 – 12:15  Διάλειμμα

12.:15 – 13:00            Το Κυπριακό μετά τον Εμφύλιο

Αργυρίου Σοφία, Εθνικοφροσύνη και αντικομμουνισμός στην Κύπρο υπό την επιρροή του Ελληνικού Εμφυλίου.

Σακελλαρόπουλος Σπύρος, ΑΚΕΛ – ΚΚΕ στις δεκαετίες ’40-’50: Μία δύσκολη σχέση στο πλαίσιο του αιτήματος της Ένωσης

Ζαχαριάδης Αδάμος, Η στάση της ΕΔΑ κατά τη διάρκεια του αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. στην Κύπρο.

13:00 – 13.30 Συζήτηση

17:30 –18:30                    Η Αριστερά μετά τον Εμφύλιο

Νικολαϊδου Ελένη, Η επέμβαση της Διεθνούς Επιτροπής στα εσωτερικά του ΚΚΕ: Η 6^η πλατειά ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, 1956.

Κεφαλλήνου Νατάσα, Με το όπλο παρά πόδα: Οι ανταρτοομάδες του ΔΣΕ μετά τη λήξη του Εμφυλίου.

Ρεϊσης Γιάννης, Μία σύντομη ιστορική επισκόπηση του τροτσκιστικού χώρου στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’50.

Μαριόλης Δημήτρης, Από το εργατικό κίνημα του μεσοπολέμου στη συγκρότηση του ΕΑΜ και την ηγεσία της ΕΔΑ: Η περίπτωση του σιδηροδρομικού συνδικαλιστή Δημήτρη Ν.Μαριόλη.

18:30 – 19:00   Συζήτηση

19:00 – 19.30  Διάλειμμα

19:30 – 20:15               Πολιτικές διαδικασίες στη δεκαετία 1950

Κουρουνδής Μπάμπης, Η αριστερά απέναντι στον μετεμφυλιακό συνταγματισμό τη δεκαετία του ’50: Από την πολεμική στην επίκληση του Συντάγματος του 1952.

Λουτσίδης Γιώργος,  Η πτώση της κυβέρνησης Καραμανλή το 1958 και οι επιπτώσεις της στις πολιτικές εξελίξεις της εποχής.

Πολυχρονιάδης Δημήτρης, Το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών της Στοιχειώδους & Μέσης Εκπαίδευσης της περιόδου 1950-1960. Η περίπτωση της απεργίας της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδος το 1957.

20:15 – 20:30  Συζήτηση

                      20:30    Συζήτηση - Συμπεράσματα

Οργανωτική Επιτροπή:

Αικ.Αρώνη-Τσίχλη, Στ.Παπαγεωργίου

Π.Παπαστράτης, Μ.Λυμπεράτος

«Αριστερά και Αστικός Πολιτικός Κόσμος, 1940-1960»

Τετάρτη 17 Απριλίου-Σάββατο 20 Απριλίου 2013

Αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα ΙΙ, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Ένα Ιστορικό Συνέδριο στο Πάντειο

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα τελευταία χρόνια η επιστημονική παραγωγή και η έρευνα αναφορικά  με την Ιστορία της δεκαετίας του 1940 συνεχίζει να προκαλεί το ενδιαφέρον μίας πλειάδας νέων ερευνητών, ενώ το ενδιαφέρον αυτό έχει περάσει και στην δεκαετία του 1950 όπου η αντίστοιχη ενασχόληση παρέμενε μέχρι τώρα πολύ περιορισμένη. Στόχος του Συνεδρίου είναι να αποτυπώσει αυτή την έρευνα.

Παράλληλα έχει επίμονα καλλιεργηθεί η εντύπωση ότι είναι πλήρης η παραγωγή της ιστορικής γνώσης της περιόδου της Κατοχής και του Εμφυλίου. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρήθηκε μια αλλαγή του μεθοδολογικού παραδείγματος και του επιστημονικού προτύπου, στη βάση μεταμοντέρνων προσεγγίσεων, που υποβάθμισαν τον ταξικό παράγοντα και τις σχέσεις πολιτικής εκπροσώπησης, δημιουργώντας παρανοήσεις ή αναπαράγοντας ξεπερασμένα πλαίσια ανάλυσης.

Έτσι, μέσα από τη μονόπλευρη απόδοση ιστορικού βάρους σε δευτερεύουσες αντιθέσεις και βιώματα που αφορούσαν στην ατομική εμπειρία και αποθέωναν ως ιστορική πηγή την «μαρτυρία», αναπαράχθηκε υπόρρητα η λογική των «εγκλημάτων» της Αριστεράς, ανασταίνοντας την εποχή πριν τη μεταπολίτευση, τότε που την παραγωγή του «ιστορικού» λόγου αναλάμβανε ο στρατός και οι κρατικές Επιτροπές Ασφαλείας. Μοναδικός στόχος να αναζητηθούν οι βίαιες επιβεβαιώσεις της λογικής των «τριών γύρων», ώστε να «προστατευθεί» το έθνος και νομιμοποιηθεί ο κατατρεγμός κατά των οπαδών της Αριστεράς.

Ωστόσο, παρά τη σιγουριά κάποιων ότι οι υπάρχουσες ιστορικές αναλύσεις ολοκλήρωσαν την εικόνα της περιόδου, δεκάδες ζητήματα προκαλούν ακόμα την απορία του ιστορικού αλλά και σύγχυση στη δημόσια μνήμη. Είτε δεν επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις είτε αρκούνται σε αντιφατικές εκτιμήσεις που αφορούν στην αναπαραγωγή των παλιών σχημάτων σκέψης. Ζητήματα που αναφέρονται στην πραγματική φύση της Κατοχής από κοινωνική σκοπιά, τον τρόπο που αναπαράχθηκαν διαιωνίστηκαν και επεκτάθηκαν οι ταξικές αντιθέσεις, το πώς συντελέστηκε η παραγωγή νέων αστικών στρωμάτων, το τι εξηγεί  την εμπλοκή στη Δεκεμβριανή σύγκρουση, όταν αυτή έρχεται σε πλήρη ρήξη  με την προγενέστερη πολιτική της ομαλής μετάβασης της εξουσίας που προώθησε η ηγεσία της Αριστεράς, όλα είναι θέματα απολύτως ανοικτά στην έρευνα και την ερμηνεία.

 Κατά τον ίδιο τρόπο, απολύτως ανεπαρκής είναι η εικόνα που διαθέτουμε για το πώς διαμορφώθηκαν οι μεταπολεμικές πολιτικές συμπεριφορές σε συνάρτηση με τις ανάγκες επιβολής των δυνάμεων Κατοχής, το τι επιχείρησε και σε ποιά εσωτερική πολιτική λογική στηρίχθηκε ο Δημοκρατικός Στρατός, καθώς και το πώς σχεδιάστηκε και προέκυψε η μεταπολεμική οικονομική και πολιτική σκηνή αλλά και οι δομές του μετεμφυλιακού κράτους.

Στα πλαίσια ανάδειξης των ζητημάτων και των αποριών που προκύπτουν διεξάγεται και το Συνέδριο «Αριστερά και Αστικός Πολιτικός Κόσμος στις δεκαετίες του 1940 και 1950» που θα πραγματοποιηθεί στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στις 17-20 Απριλίου 2013. Σειρά νέων και παλιότερων ιστορικών θα επιχειρήσουν να θέσουν εκ νέου τα ερωτήματα σε σχέση με την ιστορία της περιόδου, αναδεικνύοντας παράλληλα και την αναγκαιότητα να αναζητήσουμε ξανά το νήμα της ιστοριογραφίας της περιόδου.

Το Συνέδριο θα επιχειρήσει να αναδείξει το ζήτημα της πείνας και της εξαθλίωσης, όχι απομονωμένα, αλλά σε διασύνδεση με τα φαινόμενα πλουτισμού και παραγωγής των νέων αστικών στρωμάτων της χώρας, αναδεικνύοντας την ταξική φύση της Κατοχής. Παράλληλα, θα επιδιώξει  να αναδείξει τους τρόπους που επιχειρήθηκε η διαμόρφωση της αντιστασιακής προσπάθειας στις μικρές αστικές πόλεις και την ύπαιθρο, τα διαφορετικά χαρακτηριστικά που προσέλαβε, τη συμβολή της φοιτητικής νεολαίας σε αυτήν και τις παρακαταθήκες που ενσωματώθηκαν στους μετεμφυλιακούς φοιτητικούς αγώνες. Επιπλέον, και τον τρόπο που τέθηκε μετασχηματισμένο το ζήτημα του πατριωτικού λόγου και της εθνικής ταυτότητας στο πλαίσιο του αντιφασιστικού αγώνα και το οποίο προσδιόρισε μετέπειτα την πολιτική θεωρία της ελληνικής Αριστεράς.

Επιπροσθέτως, το Συνέδριο θα ανατρέξει στις διεθνείς και εγχώριες συγκυρίες που διαμόρφωσαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ελληνικού αντιστασιακού φαινομένου, ενώ θα επιχειρήσει να επανατοποθετήσει το ζήτημα «Δεκεμβριανά» και από την οπτική γωνία του διεθνούς δημοσιογραφικού λόγου, και όχι αποκλειστικά και μόνο των πολιτικών παραγόντων που ενεπλάκησαν σε αυτά. Συν τοις άλλοις, θα προσεγγίσει τον Εμφύλιο από τη σκοπιά των μικρών αγροτικών και μεσοαστικών κοινωνιών και θα διερευνήσει τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του ΔΣΕ σε συνάρτηση με τον χαρακτήρα των όποιων πολιτικών στόχων έθεσε. Θα διεκδικήσει να αναλύσει το πρόβλημα της βίας στην Κατοχή και στον Εμφύλιο με άξονα τις εθνικιστικές ιδεολογίες της εποχής. Αλλά και, θα επεκταθεί και στο πώς συγκροτήθηκε το μεταπολεμικό κράτος έκτακτης ανάγκης και διαμορφώθηκαν οι εγχώριοι μεταπολεμικοί πολιτικοί συσχετισμοί, αποψιλώνοντας την εμπειρία λαϊκού κράτους που γέννησε η αντιστασιακή προσπάθεια.

Ειδικά σε σχέση με τη δεκαετία του 1950, έναν σχετικά παρθένο πεδίο έρευνας, το Συνέδριο στοχεύει να προβάλει πλευρές και ιδιαιτερότητες στον τρόπο συγκρότησης του μεταπολεμικού κράτους και της ελληνικής οικονομίας, τον τρόπο συνάρθρωσης των μηχανισμών του  καθώς και τις πλευρές πολιτικής καθυστέρησης που εμφάνισε. Αλλά και τις ιδεολογικές αφηγήσεις που παρήγαγε ακόμα και σε επίπεδο καλλιτεχνικής δημιουργίας, οι οποίες αντανακλούσαν τις απόπειρες αποτίμησης της εαμικής εμπειρίας. Τέλος, θα προτάξει το πώς διαμορφώθηκαν μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά της μετεμφυλιακής Αριστεράς, το πώς αυτά συναρτήθηκαν με σημαντικές εξελίξεις στο επίπεδο της αστικής πολιτικής σκηνής και συνδέθηκαν με τις διεκδικήσεις για το Κυπριακό, την εποχή εκείνη που το μέλλον του νησιού συνήγειρε τα πλήθη στην Ελλάδα και αποτέλεσε το πεδίο άρθρωσης του αντικαπιταλισμού και της διεθνούς αλληλεγγύης που προσδιόρισαν τον μεταπολεμικό λόγο της ελληνικής Αριστεράς.

Μιχάλης Λυμπεράτος, Προκόπης Παπαστράτης

Περιλήψεις ανακοινώσεων με αλφαβητική σειρά ομιλητών

Από το Διχασμό στον Εμφύλιο: Διερευνώντας τη στάση των προσφύγων του ΄22 στην Αττική και στη Μακεδονία

Αγτζίδης  Βλάσης,  Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Η πλήρης ανατροπή των κοινωνικών και ιδεολογικών παραμέτρων στον ελλαδικό χώρο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, επέτρεψε να δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα ώστε να εμφανιστούν νέες δυνάμεις και προσεγγίσεις που ανέτρεπαν τις παραδοσιακές κατεστημένες ισορροπίες. Στις κοινωνικοπολιτικές αντιθέσεις του Μεσοπολέμου διακρίνεται μια μετασχηματισμένη επιβίωση του Διχασμού σε συνθήκες ακραίας πόλωσης και αντιπαράθεσης μεταξύ γηγενών και προσφύγων. Σημαντικό –έως καθοριστικό- ρόλο στη δημιουργία αυτής της κρίσιμης μάζας είχε η παρουσία των προσφύγων του ’22, κοινωνικά  ομογενοποιημένων, απειλούμενων, αποκλεισμένων και περιθωριοποιημένων, που επιζήτησαν την επιβίωση μέσα από την ανάπτυξη νέων συλλογικών μορφών οργάνωσης.  Το περιβάλλον που διαμορφώθηκε με την κατάληψη της Ελλάδας από τον Άξονα, επέτρεψε στις νέες αυτές δυνάμεις να αποκτήσουν ιδιαίτερη ισχύ. Το διαφορετικό περιβάλλον σε Αττική και Μακεδονία θα επηρεάσει με συγκεκριμένο τρόπο και θα λάβει σαφείς πολιτικές μορφές κατά την περίοδο της συγκρότησης των νέων πολιτικών σχηματισμών την περίοδο της Κατοχής.  

 Οι Σλαβόφωνοι της Δυτικής Μακεδονίας 1936-1950, από την ενσωμάτωση στην εξώθηση. Κοινωνικές συγκρούσεις και πολιτική συμπεριφορά.

Αλεξίου Κώστας,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Στην εργασία εξετάζεται η κοινωνική και πολιτική συμπεριφορά  του σλαβόφωνου πληθυσμού της Δυτικής Μακεδονίας, επιλεκτικά από το 1922 και εστιάζει στην ταραγμένη  δεκαετία 1940-1950 που αποτέλεσε το κύκνειο άσμα αγώνων μισού και πλέον αιώνα, για μια αξιοπρεπή διαβίωση του και όχι μόνο. Η αναφορά στην περίοδο του Μεσοπολέμου κρίθηκε αναγκαία, για την κατανόηση της ιστορικής συνέχειας, που οδήγησε το σλαβόφωνο πληθυσμό της Δυτικής Μακεδονίας, από τον αγώνα για ενσωμάτωση στο ελληνικό κράτος, στην εξώθηση από τα όριά του. Η εργασία αυτή συντάσσεται με την τάση της Κοινωνικής Ιστορίας, αποφεύγοντας τα μεγάλα γεγονότα, αναδεικνύοντας την τοπική μικροϊστορία, την καθημερινότητα των ανθρώπων, τις αγωνίες και τις προσδοκίες τους, οι οποίες, μέσα από τη δράση, διαμόρφωσαν τελικά την ιστορική πραγματικότητα. Ειδικά στη δεκαετία 1940-1950, ο πολιτικός λόγος των πρωταγωνιστών, οι πολιτικοί ανταγωνισμοί, η ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος ,ο αγώνας για τη μονοπώληση της βίας, οι αντιπαραθέσεις μεταξύ προσφύγων-εντοπίων και η τελική έκβαση των πραγμάτων, έχουν απίστευτο ενδιαφέρον και ιδιαίτερη αξία, τόσο για την κατανόηση των πολιτικών εξελίξεων, όσο και για τη διαμόρφωση της πολιτικής συμπεριφοράς και δράσης του σλαβόφωνου πληθυσμού. Η μεταβολή άλλωστε, της πολιτικής συμπεριφοράς των σλαβόφωνων, που, από την ένταξή τους, προπολεμικά, στο συντηρητικό Λαϊκό κόμμα, κατέληξαν στην πλήρη ταύτισή τους με την πολιτική του ΚΚΕ, ως μονόδρομο, συνιστά πρόκληση για κάθε ιστορικό και ‘’δημιουργεί την περιέργεια, για μια βουτιά στον ιστορικό αυτό λασπότοπο, όσους κινδύνους και αν περικλείει’’.

Η βιομηχανική πόλη του Λαυρίου από το Μεσοπόλεμο στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια

Ανανιάδης Λεωνίδας ,  Πάντειο  Πανεπιστήμιο

Η παρούσα έρευνα αναφέρεται στα βασικά κοινωνικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά της βιομηχανικής πόλης του Λαυρίου, στη διαδικασία μετάβασης από το μοντέλο της company town –που αποτελούσε το  σημαντικότερο παράδειγμα τέτοιας στον ελληνικό χώρο- σε μία κλασική βιομηχανική πόλη. Η διαδικασία αυτή αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τη στιγμή που εξελίσσεται σε μία από τις πιο τεταμένες και φορτισμένες περιόδους της ελληνικής ιστορίας. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στις κοινωνικές και πολιτιστικές δυναμικές που αναπτύσσονται εκείνο το διάστημα στην πόλη ως αποτέλεσμα των παραπάνω (εργατικό κίνημα, αθλητικοί- πολιτιστικοί σύλλογοι κ.α.). Για την περάτωση της έρευνάς αξιοποιήθηκε πρωτογενές και πλούσιο δευτερογενές υλικό.

Διαμορφώνοντας την κινηματογραφική αφήγηση για τη δεκαετία του 40. Αναπαραστάσεις της δεκαετίας του 40 στις ελληνικές ταινίες μυθοπλασίας μεγάλου μήκους από το 1945 μέχρι το 1949

Ανδρίτσος Γιώργος ,  Πάντειο Πανεπιστήμιο  

Στο πλαίσιο της ανακοίνωσής μου θα ανιχνεύσω την ιστορική αφήγηση που διαμορφώνεται για τη δεκαετία του 40 από τις ταινίες μυθοπλασίας. Θα προσπαθήσω να εντάξω τις ταινίες στα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά συμφραζόμενα της εποχής τους και να εντοπίσω τη συμβολή τους στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης.

Tα κύρια ερωτήματα τα οποία θα με απασχολήσουν είναι τα ακόλουθα: Πώς παρουσιάζουν οι ταινίες τη δεκαετία του 40; Σε ποια από τα κρίσιμα γεγονότα της δεκαετίας επικεντρώνουν οι ταινίες και ποια μένουν στη σκιά ή αποσιωπώνται; Δημιουργούν κάποιες ταινίες ρωγμές στην «επίσημη» αφήγηση για τη δεκαετία ή κινούνται μέσα στο πλαίσιό της και την ενισχύουν;

Εθνικοφροσύνη και αντικομουνισμός στην Κύπρο υπό την επιρροή του ελληνικού εμφυλίου

Αργυρίου Σοφία,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Στην Κύπρο η ύπαρξη δυο παρατάξεων αριστεράς και δεξιάς στον πολιτικό και συνδικαλιστικό χώρο δίχασε τους Ελληνοκυπρίους κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Μιμούμενοι τις διαιρέσεις της Ελλάδας  οι εθνικόφρονες εξαπέλυσαν αντικομουνιστική εκστρατεία επιστρατεύοντας τους θεσμούς της εκκλησίας και της εκπαίδευσης και ένα δίκτυο εργατικών, αγροτικών, πολιτιστικών και αθλητικών οργανώσεων. Σκοπός είναι να καταδειχτεί ότι σαν συνέπεια δεξιοί και αριστεροί διεξήγαγαν ένα ταξικό και ιδεολογικό αγώνα, κάνοντας ταυτόχρονα έκκληση στην εθνική ταυτότητα, με αποτέλεσμα το εθνικό κίνημα να αποτελέσει πεδίο μάχης για την απόκτηση της ηγεσίας του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Ανάπτυξη και δράση του OSS στην κατεχόμενη Ελλάδα

Βασσάλου Κωνσταντίνα,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η παρούσα έρευνα στηρίχθηκε σε αμερικάνικα και βρετανικά αποχαρακτηρισμένα στρατιωτικά αρχεία για να τεκμηριώσει  την ανορθόδοξη πολεμική τακτική που εφάρμοσαν οι ΗΠΑ στην Ελλάδα, μέσα από την τοπική δράση του OSS (Office of Strategic Services) προδρόμου της CIA. Το απόρρητο σχέδιο που ακολουθήθηκε ήταν η αποστολή ολιγάριθμων ομάδων κομάντος, απαρτιζόμενη από Αμερικανούς εθελοντές με τοπικές εθνικές καταβολές. Τα  Greek Operational Groups επανακλήθηκαν στην Ιταλία όπου και διαλύθηκαν τον Νοέμβριο του 1944.  Όταν οι Ελληνοαμερικανοί διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα, η συμβολή τους στην ελληνική αντίσταση καλύφθηκε με πέπλο μυστικότητας. Στο πλαίσιο της παρουσίασης θα εκτεθούν στοιχεία για τη σύσταση και διασπορά των ελληνοαμερικανικών επιχειρησιακών ομάδων, το διπλωματικό παρασκήνιο μεταξύ των Συμμαχικών Δυνάμεων, οι διαδικασίες ανάπτυξης των επιχειρήσεων και ο απολογισμός της δράσης του OSS τοπικά σύμφωνα με το War Department.

Από τον στόχο της «Συμφιλίωσης» στην ένοπλη αναμέτρηση:

Το ΕΑΜ της Χίου (1943-1948) - Οργανώσεις, έντυπα και δικαστικές υποθέσεις.

Βουγιούκας  Βασίλης, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Με την παρούσα ανακοίνωση επιχειρείται η ανασύσταση των μηχανισμών και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο συστάθηκε και κυρίως έδρασε το ΕΑΜ Χίου. Βασικός στόχος θα είναι η παρουσίαση των πλαισίων εκείνων που επέτρεψαν τη λειτουργία και τη διατήρηση των οργανώσεων της Αριστεράς της Χίου εντός της νομιμότητας, ακολουθώντας τις γραμμές του 7ου συνεδρίου μέχρι τα τέλη του 1947, παρά τις συνεχείς διώξεις, συλλήψεις, μηνύσεις και επιθέσεις κατά στελεχών και οργάνων. Θα γίνει αναφορά στις αλλαγές που επέφερε στις οργανωτικές δομές του τοπικού ΕΑΜ η παρατεταμένη φυλάκιση των ηγετικών του στελεχών, σε συνδυασμό με την άφιξη στο νησί του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ Αιγαίου Χαράλαμπου Κανόνη με εντολή να υλοποιήσει τις αποφάσεις της Γ' Ολομέλειας και που τελικώς οδήγησαν στην ένοπλη αναμέτρηση.

Μεταπολεμική Ανασυγκρότηση και Βιομηχανία.  Η περίπτωση της ΠΥΡΚΑΛ

Βρέττη Ανθή,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Τα επιτεύγματα και οι πρόοδοι της ελληνικής οικονομίας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου ακυρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό με την είσοδο της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το ξέσπασμα του Εμφυλίου Πολέμου. Οι εκτεταμένες καταστροφές, η λεηλασία της εθνικής παραγωγής και η πτώση της αξίας του εθνικού νομίσματος έφεραν την ελληνική οικονομία σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Ο αυξανόμενος μετα-κατοχικός πληθωρισμός ταλαιπώρησε την Ελληνική οικονομία για μια δεκαετία, εμποδίζοντάς την να αναπτύξει τους παραγωγικούς τομείς. Η πολιτική και η οικονομική κατάσταση μετά το τέλος του Εμφυλίου ήταν χαοτική. Η αμερικανική οικονομική βοήθεια, η οποία ξεκίνησε από το 1947- 1948 συνέβαλλε σε μεγάλο βαθμό στην ανασυγκρότηση του Κράτους και της ελληνικής βιομηχανίας. 

Σκοπός μας με αυτή την εργασία είναι να μελετήσουμε μια βιομηχανία η οποία είχε σημαντική παρουσία στον ελληνικό, και όχι μόνο, επιχειρηματικό χώρο από την περίοδο του Μεσοπολέμου. Αναφερόμαστε στην Α.Ε. Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου, την ιδιωτική αμυντική βιομηχανία του Πρόδρομου Μποδοσάκη Αθανασιάδη. Η προσωπικότητα του επιχειρηματία και οι σημαντικές γνωριμίες που είχε αναπτύξει με πρόσωπα του πολιτικού και οικονομικού χώρου, συνέβαλλαν στις μονοπωλιακές συμφωνίες που εξασφάλιζε με το Κράτος. Στην παρούσα εργασία, μέσα κυρίως από αρχειακό υλικό και διαθέσιμους ισολογισμούς της περιόδου 1946-1964, θα προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε την πορεία της επιχείρησης την μεταπολεμική περίοδο.  Τα κύρια ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν είναι, Αν και πόση ήταν η βοήθεια που έλαβε από το Σχέδιο Marshall. Αν και σε ποιο βαθμό της δόθηκαν γερμανικές αποζημιώσεις. Ποιο ήταν το μερίδιο της αμυντικής βιομηχανίας στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας μεταπολεμικά, μέσα από τις εξαγωγικές και παραγωγικές δραστηριότητες. Καθώς και πόσο συνέβαλλε στην εξέλιξη της βαριάς βιομηχανίας στην Ελλάδα.

Η βρετανική παρεμβατικότητα στην ελληνική πολιτική σκηνή κατά την διάρκεια του Δεκέμβρη του 1944 και η στάση των Ελλήνων πολιτικών και του αθηναϊκού τύπου

Γιαννοπούλου Δανάη,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Ο «Μεγάλος Δεκέμβρης» σύμφωνα με το ΚΚΕ και η «από μακρού οργανωθείσα στάση κατά του κράτους» σύμφωνα με την κυβερνητική παράταξη αποτέλεσε τομή στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας καθώς σηματοδότησε αφενός το τέλος της περιόδου ευφορίας και πολιτικοκοινωνικών διεκδικήσεων που έφερε η απελευθέρωση, και αφετέρου την έναρξη μιας άλλης περιόδου, αυτής του Εμφυλίου πολέμου. Οι αποφάσεις της βρετανικής κυβέρνησης σε σχέση με τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο τόσο πριν την έναρξη όσο και στην διάρκεια των μαχών μεταξύ του ΕΛΑΣ και των κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων στην Αθήνα του 1944. Το ερώτημα στο οποίο θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε είναι το πώς αντιμετωπίζουν οι Έλληνες πολιτικοί και ο αθηναϊκός τύπος της περιόδου την βρετανική παρεμβατικότητα και αν την εκλαμβάνουν σαν επέμβαση στα εσωτερικά της χώρας.

Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ικαρία της εξορίας, μια ιδιότυπη συνύπαρξη

Γιώγος Χρήστος,  Πάντειο Πανεπιστήμιο 

Την περίοδο του εμφυλίου πολέμου η Ικαρία θα φιλοξενήσει χιλιάδες πολίτικους εξόριστους. Το ντόπιο στοιχείο θα συνυπάρξει δημιουργικά με τους εκτοπισμένους αναπτύσσοντας σχέσεις αλληλεγγύης που θέτουν σε κίνδυνο αμφότερους. Την ίδια περίοδο δραστηριοποιούνται στο νησί, κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕ, νεολαίοι της παράνομης πλέον ΕΠΟΝ και συγκροτημένες ομάδες του ΔΣΕ. Σ’ αυτή τη μικρή νησιωτική περιοχή, έπρεπε, να συνδυαστεί, η έμπρακτη βοήθεια προς τους εξόριστους, η βοήθεια για να αποδράσουν ορισμένοι από αυτούς και η ένοπλη δράση του ΔΣΕ. Η ιδιότυπη αυτή συνύπαρξη, ανάγκασε τις κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕ να αλλάξουν την τακτική τους, προκρίνοντας την παθητική αυτοάμυνα, αφήνοντας την πρωτοβουλία κινήσεων στις δυνάμεις τις χωροφυλακής.

Η πρόταση δημιουργίας του Βαλκανικού Στρατηγείου και η στάση του ΚΚΕ

Δανόπουλος Δημήτρης,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Με την παρουσίαση αυτή, θα προσεγγίσουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες το ΚΚΕ, την περίοδο της γερμανικής κατοχής, απέρριψε την πρόταση από την πλευρά των Σέρβων κομμουνιστών της δημιουργίας ενός βαλκανικού στρατηγείου που θα συντόνιζε τις πολεμικές ενέργειες των αντιστασιακών οργανώσεων των βαλκανικών χωρών απέναντι κυρίως στους Γερμανούς.

Το ΚΚΕ παρά τις διαφοροποιήσεις στην ηγεσία του δεν ενέδωσε και δεν έπεσε στην παγίδα των Γιουγκοσλάβων.  Η στάση αυτή, ήταν αντίστοιχη με τις αντιλήψεις του συνόλου των αστικών πολιτικών δυνάμεων σε μία ευαίσθητη εθνικά περιοχή.  Το ΚΚΕ αφού ανάλυσε με ρεαλισμό τα πραγματικά στοιχεία, πήρε μία δύσκολη απόφαση που θα χαρακτηρίσει την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων για τις επόμενες δεκαετίες.

Η κατοχική πείνα στη Νίκαια Αττικής (Κοκκινιά) και η    δημογραφική τύχη της πόλης (1941-1944).

Δεσύπρης Μιχάλης,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η δημογραφική τύχη της Νίκαιας Αττικής (Κοκκινιάς) την περίοδο 1941-1944, αναδεικνύεται μέσα από τη μικροδημογραφική ανάλυση στο πλαίσιο της ιστορικής δημογραφίας, με υλικό τις επίσημες ληξιαρχικές καταγραφές. Παρουσιάζεται η εξέλιξη των θεμελιωδών δημογραφικών συμβάντων (θανάτων-γάμων-γεννήσεων) στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο με έμφαση στους θανάτους από πείνα και πληροφορίες σχετικά με το φύλο, την ηλικία, το επάγγελμα και τον τόπο γέννησης των θανόντων από πείνα.  Έτσι, μία σημαντική ιστορική πτυχή της κατοχής, η πείνα και η προερχόμενη από αυτήν θνησιμότητα, φωτίζεται σε τοπικό επίπεδο μέσα από την ευρύτερη οπτική της δημογραφικής εικόνας της πόλης.

Η στάση της Ε.Δ.Α. κατά τη διάρκεια του αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. στην Κύπρο

Ζαχαριάδης Αδάμος,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η τετραετία 1955-1959 στην Κύπρο σημαδεύεται από τον ένοπλο αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. που καταλήγει στην υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα κυπριακά γεγονότα σηματοδοτούν ένα νευραλγικό πεδίο ανάλυσης για την ελληνική Αριστερά, που συνδέεται με τη συγκρότηση της ταυτότητάς της. Στο πλαίσιο της παρούσας ανακοίνωσης θα εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο το Κυπριακό αναδεικνύεται σε προνομιακό πεδίο για την πολιτική ανάλυση της Ε.Δ.Α διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό τις θέσεις και τα αιτήματά της. Κεντρικά σημεία της ανάλυσης αποτελούν η πολιτική θέση της Ε.Δ.Α. για τον αναπροσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής και η απόπειρα αποκατάστασης του πληγέντος «πατριωτικού στίγματος» της Αριστεράς.

Μεταξύ εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και επανάστασης η εμπειρία της Λαϊκής Εξουσίας στην Ελεύθερη Ελλάδα"

Ηλιόπουλος Θανάσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Τα ερωτήματα στα οποία απαντά η διαπραγμάτευση μου είναι :

Μέσα σε ποιο κοινωνικό πλαίσιο γεννήθηκε η Λαϊκή Εξουσία,

Ποια ήταν τα δομικά της χαρακτηριστικά και οι λειτουργίες της,

Ποια η συνάρθρωση της με την στρατηγική του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και

Τι ρόλο διαδραμάτισε στην χάραξη των πολιτικών επιλογών της περιόδου της Κατοχής.

Η κοινωνική φυσιογνωμία του ΔΣΕ στην  Πελοπόννησο

Κανελλόπουλος Γιώργος,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Με την ανακοίνωση αυτή επιχειρείται να διερευνηθεί το σύστημα των επιστρατεύσεων του Δημοκρατικού Στρατού στην Πελοπόννησο. Λαμβάνοντας υπ’ όψη τις ιδιαιτερότητες της περιοχής, τις τοπικές και τις ευρύτερες εξελίξεις του εμφυλίου, υποστηρίζεται το σχήμα, σύμφωνα με το οποίο υπάρχουν τρεις διακριτές περίοδοι όσον αφορά την τακτική  για τις επιστρατεύσεις στην Πελοπόννησο: περίοδος εθελοντικής προσχώρησης, περίοδος επιστράτευσης φιλικά διακείμενων, περίοδος «βίαιας» ή υποχρεωτικής  επιστράτευσης ανεξάρτητα από την ιδεολογική/ πολιτική τοποθέτηση των επιστρατευόμενων. Ταυτόχρονα εξετάζεται αν και πως η τακτική αυτή επηρεάζει την αμφίδρομη σχέση μεταξύ ΔΣΠ και κατοίκων.

Φωτογραφία και προπαγάνδα την περίοδο του εμφυλίου πολέμου 1946-1949

Κασσιανού Νίνα,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

 Η ανακοίνωση μου εξετάζει τις φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν στο Κυβερνητικό και Αριστερό Τύπο την περίοδο του εμφυλίου πολέμου 1946-1949 σε συνδυασμό με τις λεζάντες και τα συνοδευτικά κείμενα τους. Διερευνά τη λογική που δομήθηκαν τα μηνύματα τους και τον τρόπο με τον οποίο μεταμορφώθηκαν σε εργαλεία προπαγάνδας και μέσα επηρεασμού, επιρροής και χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Επιχειρεί ακόμα να αναδείξει ότι πέρα από την σχέση της φωτογραφίας με την «αντικειμενικότητα», οι φωτογραφίες αυτές κινήθηκαν με ειδικούς και προμελετημένους όρους και η αποτελεσματικότητα τους εξαρτιόταν από την ικανότητα τους να κινητοποιήσουν μύθους και πολιτισμικές αξίες της ελληνικής κοινωνίας μέσα στην οποία αυτές λειτούργησαν.

Πολιτική, ιδεολογία και σύγκρουση σε μια κοινότητα μεταναστών: η περίπτωση της ελληνικής κοινότητας του Sydney Αυστραλίας την μεταπολεμική περίοδο

Kατσάπης Κώστας, Πάντειο Πανεπιστήμιο 

Η ελληνική μετανάστευση στην Αυστραλία ξεκίνησε ήδη από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, ωστόσο το απόγειό της εντοπίζεται στις δύο πρώτες δεκαετίες της μεταπολεμικής περιόδου. Η εντατικοποίηση της μετανάστευσης προς την Αυστραλία την περίοδο αυτή οφείλεται σε ένα πλέγμα παραγόντων που έχουν να κάνουν τόσο με τις προτεραιότητες που έθεσε η αυστραλιανή κυβέρνηση όσο και με τις ειδικές συνθήκες που επικρατούσαν στον ελλαδικό χώρο. Σημείο σταθμός στην μαζικοποίηση της ελληνικής μετανάστευσης προς την Αυστραλία αποτέλεσε η διακρατική συμφωνία του 1952, σε εφαρμογή της οποίας έως το 1974 περίπου διακόσιες πενήντα χιλιάδες  Έλληνες και Ελληνίδες είχαν μεταναστεύσει στους Αντίποδες. Στην ανακοίνωση αυτή θα επιχειρηθεί να περιγραφεί μια πτυχή της κοινωνικής ιστορίας της μετανάστευσης, ο μηχανισμός δηλαδή μέσω του οποίου μια πολιτική και κοινωνική κρίση που παράγεται στην πατρίδα στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου, μεταφέρεται, αναπαράγεται αλλά και μεταμορφώνεται στο περιβάλλον υποδοχής υπό τη μορφή μιας σκληρής και ανηλεούς σύγκρουσης ανάμεσα στις κοινότητες και την Εκκλησία.

«Με το όπλο παρά πόδα», οι ανταρτοομάδες του ΔΣΕ μετά τη λήξη του Εμφυλίου

Kεφαλληνού Νατάσα, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Μετά τη λήξη του εμφυλίου, το αντι-κομμουνιστικό καθεστώς των νικητών συνέχισε τις διώξεις εναντίον της ηττημένης Αριστεράς. Βασικά επιχειρήματα σε αυτή την εκστρατεία ήταν η «συνέχιση της ανταρσίας» από πλευράς του ΚΚΕ και η παραμονή - δραστηριοποίηση ανταρτοομάδων του ΔΣΕ στα βουνά της χώρας. Κατά πόσο όμως τα «μικρά παρτιζάνικα τμήματα» υπήρχαν; Για πόσο καιρό δραστηριοποιούνταν; Ποια ήταν η δυναμική τους και οι στόχοι  τους; Τα παραπάνω ερωτήματα θα αποπειραθούμε να απαντήσουμε στην παρούσα ανακοίνωση μελετώντας τα αδημοσίευτα ραδιοτηλεγραφήματα που ανταλλάχτηκαν ανάμεσα σε αυτές τις ομάδες και την  ηγεσία, τις αποφάσεις των κομματικών οργάνων του ΚΚΕ και τη βιβλιογραφία.

Η δράση του Ε.Λ.Α.Σ. στο νομό Αχαΐας την περίοδο 1941 – 1944 και η συνεισφορά του στην απελευθέρωση της Πάτρας.

Κομιανός  Πάνος,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η εισήγηση θα εξετάσει τη δράση των ανταρτών του Ε.Λ.Α.Σ στην Αχαΐα και τον καταλυτικό ρόλο που διαδραμάτισαν στην απελευθέρωση της Πάτρας. Θα προηγηθεί μια μικρή ιστορική αναδρομή αναφορικά με τη δημιουργία του Ε.Λ.Α.Σ. και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε μέχρι να καθιερωθεί ως η βασική αντιστασιακή οργάνωση του νομού. Στη συνέχεια θα γίνει μια σύντομη αναφορά στις μάχες που έδωσε ο Ε.Λ.Α.Σ. με τις ιταλικές και τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής αλλά και τους συνεργάτες τους, ιδιαίτερα το τελευταίο έτος της Κατοχής. Παράλληλα, θα παρουσιαστούν εν συντομία οι άλλες κυριότερες αντιστασιακές οργανώσεις που εμφανίστηκαν στην συγκεκριμένη περίοδο. Θα γίνει μνεία στους πρωτεργάτες του αντιστασιακού κινήματος, στους ένοπλους αναμορφωτές του αλλά και στο πέρασμα του Άρη Βελουχιώτη, ο οποίος αναδιοργάνωσε πλήρως τη δομή του τοπικού αντάρτικου. Η εισήγηση θα δώσει περισσότερη έμφαση στην περίοδο της απελευθέρωσης της Πάτρας από τους Γερμανούς κατακτητές.  Ο Σουηδός εκπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού ειδικά μεσολάβησε ανάμεσα σε αντάρτες, συμμάχους και κατακτητές για να αποφευχθεί η ανατίναξη  toυ λιμανιού της Πάτρας. Η έρευνα έφερε νέα στοιχεία σχετικά με το θέμα τα οποία έρχονται να προστεθούν στα μέχρι πρότινος στοιχεία.    

        Πληροφορίες για την εισήγηση θα αντληθούν κυρίως από πρωτογενείς πηγές, όπως είναι το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.(φακ. Παπαστεργιόπουλος Ηλίας), το αρχείο του Ε.Σ.Δ.Ι.Α. ν. Αχαΐας, και το προσωπικό αρχείο του προέδρου του, οι τοπικές εφημερίδες, καθώς και οι σχετικοί φάκελοι του Ιστορικού Αρχείου του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών. Υπάρχουν, επίσης, οι αξιόλογες μαρτυρίες  που προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες. Τέλος, αρκετά στοιχεία θα αντληθούν από δευτερογενείς πηγές, που έχουν ασχοληθεί με την περίοδο της κατοχής, της αντίστασης και της απελευθέρωσης στην Αχαΐα.    

Η Αριστερά απέναντι στο μετεμφυλιακό συνταγματισμό τη δεκαετία του '50: από την πολεμική στην επίκληση του Συντάγματος του 1952

Κουρουνδής  Απ. Χαράλαμπος,  Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, το ΣΚ-ΕΛΔ ήταν ο πρώτος πολιτικός φορέας της Αριστεράς που διετύπωσε, το 1951, ένα συνεκτικό σχέδιο για το συνταγματικό μέλλον της Ελλάδας. Η ίδρυση της ΕΔΑ πραγματοποιήθηκε ελάχιστα πριν από την ψήφιση του Συντάγματος του 1952 και του «παρασυντάγματος», εναντίον των οποίων το κόμμα της Αριστεράς ανέπτυξε δριμύτατη πολεμική. Σταδιακά, η ΕΔΑ αναπροσάρμοσε τη στάση της απέναντι στο νέο Σύνταγμα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την κριτική που άσκησε στο αναθεωρητικό διάβημα του Γ. Παπανδρέου το 1955, αλλά και γενικότερα με την επίκλησή του ως θεσμικού αντίπαλου δέους απέναντι στο εμφυλιοπολεμικό «παρασύνταγμα».

Η Μαρία Καραγιώργη στην προφορική της μαρτυρία προσεγγίζει στιγμές της Αντίστασης και του Εμφυλίου

Κουτσοπούλου Κατερίνα, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η Μαρία Καραγιώργη, αγωνίστρια της Αριστεράς με αδιάλειπτη από το 1936 αντιδικτατορική, αντιστασιακή δράση και πολιτική παρουσία, δύο φορές βουλευτής της ΕΔΑ, καταθέτει μια γοητευτική μαρτυρία με αφορμή τη μελέτη της αρθογραφίας του άντρα της, Κώστα Καραγιώργη, διευθυντή του Ριζοσπάστη (1944–1947). Με αμεσότητα, ένταση και παραδείγματα λογοτεχνικής γραφής αποτυπώνει μεταξύ άλλων το πρώτο κατοχικό κλίμα, την οργάνωση της Αντίστασης, το καθεστώς διώξεων και παρανομίας του Τύπου, σκιαγραφώντας συγχρόνως πρόσωπα, τα οποία διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις. Αποκεντρώνοντας εξάλλου την αφήγηση από το ατομικό και εξασφαλίζοντας κατά το δυνατόν ακρίβεια και αντικειμενικότητα μας επιτρέπει, ακόμα και μέσα από τις σιωπές της, να αντιληφθούμε τις ελπίδες και τις ματαιώσεις μιας ολόκληρης γενιάς.  

Οι εθνικιστικές αντιστασιακές οργανώσεις στη Μακεδονία την περίοδο της Κατοχής (1941-1944): Η περίπτωση της οργάνωσης «Υπερασπισταί Βορείου Ελλάδος» - «Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωσις»

Κουτσούρης Δημήτρης,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η παρούσα ανακοίνωση αναφέρεται στην εθνικιστική οργάνωση ‘’Υπερασπιστές Βορείου Ελλάδος’’, η οποία μετεξελίχθηκε σε ‘’Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωσις’’, όπως αυτή τοποθετείται στο πλαίσιο της κατεχόμενης Μακεδονίας (1941-1944). Συγκεκριμένα, εξετάζονται στοιχεία συγκρότησης και δράσης της εν λόγω οργάνωσης, τα οποία καταδεικνύουν την σχέση της με τους πόλους άσκησης εξουσίας: τις κατοχικές δυνάμεις και τις δοσίλογες αρχές, την εξόριστη κυβέρνηση και τον βρετανικό παράγοντα. Ειδικότερα μελετάται η πορεία της Υ.Β.Ε.-Π.Α.Ο. προς τον δοσιλογισμό και την διάλυση, ταυτόχρονα με την κλιμακούμενη σύγκρουση με το αντιστασιακό μέτωπο Ε.Α.Μ.-Ε.Λ.Α.Σ. ιδιαίτερα στην κεντρική και δυτική Μακεδονία

«Σπάζοντας τα πετρώματα του εθνικιστικού μίσους», -Οι Γιουγκοσλάβοι παρτιζάνοι και οι εχθροί τους 1941-1945

Kόφφα Δόμνα,  Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 

Βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στη Γιουγκοσλαβία ήταν η υπέρβαση του πρότερου εθνικιστικού μίσους, το οποίο ενισχύονταν από τις κατοχικές δυνάμεις και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Στην αντίθετη κατεύθυνση, οι τσέτνικ του Ντράζα Μιχαΐλοβιτς, συγκροτώντας τον Γιουγκοσλαβικό Στρατό στην Πατρίδα και εκπροσωπώντας την εξόριστη κυβέρνηση, λειτούργησαν ως τροχοπέδη του αγώνα για την απελευθέρωση. Η στρατηγική επιλογή της αναμονής, η εθνική - σερβική μονομέρειά τους και η εκτεταμένη συνεργασία τους με τις κατοχικές δυνάμεις, αναπόφευκτα οδήγησε σε σύγκρουση με το παρτιζάνικο απελευθερωτικό κίνημα και τον πολιτικό φορέα του, τους κομμουνιστές. Το πώς επηρέασε η σύγκρουση αυτή το περιεχόμενο της «ενότητας στα όπλα» των λαών της Γιουγκοσλαβίας είναι το αντικείμενο αυτής της παρουσίασης.

Οι κοινωνικές  βάσεις του αυταρχισμού: Κράτος και κοινωνική πολιτική τη δεκαετία του ‘50

Κωτσονόπουλος Λουδοβίκος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η δεκαετία του ’50 συνιστά ένα κρίσιμο σταυροδρόμι  για την  πορεία του κράτους στην Ελλάδα, καθώς τα αυταρχικά χαρακτηριστικά που το τελευταίο είχε υιοθετήσει με αφορμή τον εμφύλιο πόλεμο παγιώνονται και θεσμοποιούνται μέσα στους μηχανισμούς του.  Επιχειρείται μέσα από τους μηχανισμούς του η οργάνωση μίας νέας ηγεμονίας με στόχο τη ρύθμιση της κοινωνικής αναπαραγωγής τη μετεμφυλιακή περίοδο. Προνομιακό πεδίο σφυρηλάτησης αυτής της νέας ηγεμονίας  αποτελεί η κοινωνική πολιτική που υιοθετείται την περίοδο εκείνη και επιχειρεί να ενσωματώσει ετερογενείς επαγγελματικές ομάδες και τάξεις στο ηγεμονικό μπλοκ της Δεξιάς. Ειδικά για την κοινωνική πολιτική η δεκαετία του ’50 είναι  για έναν παραπάνω λόγο καθοριστική εφόσον  οι ρυθμίσεις του ασφαλιστικού συστήματος που θεσμοθετήθηκαν τη δεκαετία του ’30 λαμβάνουν την τελική μορφή τους τότε. Στόχος της παρούσας εισήγησης είναι  αφενός η μελέτη της θεσμικής αλληλεπίδρασης  ανάμεσα στο ασφαλιστικό σύστημα και στο ευρύτερο σύστημα πολιτικής οικονομίας της πρώτης μετεμφυλιακής περιόδου και αφετέρου η ανάλυση του ασφαλιστικού συστήματος  ως εργαλείου σφυρηλάτησης ταξικών συμμαχιών στο πλαίσιο της ευρύτερης διαδικασίας συγκρότησης του κράτους της Δεξιάς.

Τα Δεκεμβριανά  μέσα από τα γαλλικά  αρχεία

Λαγάνη Ειρήνη, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Στην εισήγηση διερευνάται η στάση της Γαλλίας κατά τα Δεκεμβριανά που εξετάζεται καταρχήν ως μια ιδιαίτερη πτυχή που αντανακλά  τις προβληματικές σχέσεις του Ντε Γκωλ με τους Ρούζβελτ και Τσώρτσιλ . Η έρευνα καλύπτει το διάστημα από την άνοιξη του 1944 ( γεγονότα της Μέσης Ανατολής) μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης της Βάρκιζας. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στη σφοδρή κριτική που ασκείται από τους επίσημους εκπροσώπους της Γαλλίας στη βρετανική πολιτική στην Ελλάδα καθώς και στην ελληνική πολιτική ηγεσία (που στρέφεται κυρίως κατά της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου ) . Μέσα από την επίσημη γαλλική οπτική εξετάζεται η διεθνής διάσταση της βρετανικής πολιτικής στην Ελλάδα και πώς οι εξελίξεις στην Αθήνα εντάσσονται στο υπό διαμόρφωση μεταπολεμικό ευρωπαϊκό περιβάλλον. Τέλος , γίνεται μια απόπειρα αποτίμησης του αρχειακού υλικού και επισήμανσης των κενών του. 

Διερευνώντας τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των μαχητών του ΔΣΕ μέσα από τις αποφάσεις των Έκτακτων Στρατοδικείων του Εμφυλίου Πολέμου

Λάζου Βασιλική, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Οι αποφάσεις των Έκτακτων Στρατοδικείων και τα πρακτικά των δικών αποτελούν μια ανεξερεύνητη αλλά πολύτιμη ιστορική πηγή για τον εμφύλιο πόλεμο καθώς προσφέρουν μια πληθώρα πληροφοριών που συνδέονται  τόσο με τη χρονική και στρατιωτική συγκυρία όσο και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εμπλεκόμενων στη δικαστική διαδικασία.

Η ανακοίνωση στοχεύει στην ανάδειξη των κοινωνικών χαρακτηριστικών των καταδικασμένων από τα Έκτακτα Στρατοδικεία του εμφυλίου πολέμου και συγκεκριμένα όσων καταδικάστηκαν εξαιτίας της συμμετοχής τους σε ένοπλη ομάδα του Δημοκρατικού Στρατού. Σκοπός είναι να ανασυσταθεί το κοινωνικό προφίλ του μαχητή του ΔΣΕ με βάση χαρακτηριστικά όπως  το φύλο, η ηλικία, το επάγγελμα και ο τόπος καταγωγής. 

Για το σκοπό αυτό θα διερευνηθούν οι αποφάσεις 4 επαρχιακών Έκτακτων Στρατοδικείων ανά την επικράτεια : του Έκτακτου Στρατοδικείου Λαμίας, Λάρισας, Κοζάνης, Καστοριάς και Δράμας.

Θεμέλια Αντίστασης – Βουνά μνήμης και λευτεριάς. Μαρτυρίες και μαρτύρια γυναικών από την Κατοχή, την Εθνική Αντίσταση και το Δημοκρατικό Στρατό

Λιανή Ελισάβετ, Πάντειο Πανεπιστήμιο

«Τα θεμέλιά μου στα βουνά

και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους

και πάνω τους η μνήμη καίει

άκαυτη βάτος».

(Oδυσσέας Ελύτης, «Άξιον εστί», τα Πάθη, Ανάγνωσμα Δεύτερο, Ε΄, Ίκαρος, Α΄ έκδοση 1958)

Με έναυσμα το Συνέδριο για τη δεκαετία 1940-1960, η  παρούσα ανακοίνωση αναφέρεται σε μαρτυρίες γυναικών από την Κατοχή την Εθνική Αντίσταση και το Δημοκρατικό Στρατό. Η συνάθροισή τους έγινε από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας και αφορούν πλευρές του αντιστασιακού αγώνα στις πόλεις και την ύπαιθρο. Η συλλογή του ιστορικού υλικού περιλαμβάνει πτυχές των αντιστασιακών πράξεων με πρωταγωνίστριες τις γυναίκες και διαχειρίζεται  τόσο το  ιστορικό πλαίσιο της υπό εξέταση περιόδου όσο και τη διάσωση της μνήμης με τη συμβολή των γυναικών στην Εθνική Αντίσταση.

Η πτώση της κυβέρνησης Καραμανλή το 1958 και οι επιπτώσεις της στις πολιτικές εξελίξεις της εποχής

Λουτσίδης Γιώργος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η πτώση της κυβέρνησης Καραμανλή τον Μάρτιο του 1958, προέκυψε παρά το γεγονός ότι στις εκλογές του 1956 η ΕΡΕ είχε εξασφαλίσει μια άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Ο τρόπος με τον οποίο όμως είχε ανέλθει στην ηγεσία της Συντηρητικής παράταξης ο Κων. Καραμανλής, με την εύνοια των ανακτόρων και των Αμερικανών, καθώς και η ιδιόμορφη προσωπικότητα του Μακεδόνα πολιτικού, δημιουργούσαν αντιδράσεις στο εσωτερικό της παράταξής του. Οι αντιδράσεις αυτές οδήγησαν στη δημιουργία μιας λανθάνουσας κρίσης στο εσωτερικό της ΕΡΕ, την οποία τροφοδοτούσαν και ενίσχυαν οι δυσμενείς για την κυβέρνηση πολιτικές εξελίξεις. Η κρίση αυτή  έλαβε τη μορφή ανοιχτής πολιτικής σύγκρουσης τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του 1958 και οδήγησε στην ανατροπή της κυβέρνησης Καραμανλή. Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι ο προσδιορισμός των αιτίων που οδήγησαν στην δημιουργία της κρίσης στο εσωτερικό της κυβέρνησης και στην πτώση της το 1958. 

Η πολυεπίπεδη δράση των φοιτητών της Θεσσαλονίκης την περίοδο της γερμανικής κατοχής

Λυγούρα Αναστασία, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Το ενδιαφέρον της εργασίας αυτής επικεντρώνεται στη δράση των φοιτητών της Θεσσαλονίκης την περίοδο της γερμανικής κατοχής, η οποία θα μπορούσε συνοπτικά να περιγραφεί μέσα από το τρίπτυχο, αντίσταση, φοιτητικές διεκδικήσεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ανασταλτικοί παράγοντες, το ένα μόνο Πανεπιστήμιο, ο μικρός αριθμός των κατοίκων της πόλης και το ασφυκτικό πλαίσιο παρακολούθησης και τιμωρίας της γερμανικής διοίκησης. Παρόλα αυτά, οι φοιτητές από τις πρώτες μέρες της κατοχής έχοντας ως εφαλτήριο την επιστημονική και κοινωνική αίγλη της ιδιότητας τους, αλλά και όντας περισσότερο δεκτικοί από οποιοδήποτε άλλο κοινωνικό υποσύνολο στα νέα μηνύματα, παρασύρθηκαν από το αντικατοχικό και ουμανιστικό χαρακτήρα της αντίστασης και εκτείνοντας τη δράση τους από τη μάχη των συσσιτίων και την πολιτιστική και επιστημονική δραστηριότητα, μέχρι την ένοπλη δράση, προσέδωσαν στον Πανεπιστημιακό Θεσμό ισχύ και αίγλη, τόσο σε πολιτικό όσο και στο πολιτιστικό πεδίο.

Αριστερά και  διαδικασίες περιφερειακής ολοκλήρωσης: η ΕΔΑ και η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) (1959-1961)

Λυμπεράτος Μιχάλης, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η ενσωμάτωση χωρών στις διαδικασίες περιφερειακής ολοκλήρωσης ήταν πάντα ένα εξαιρετικά σύνθετο ζήτημα για την πολιτική στρατηγική της Αριστεράς, εκείνης που έθετε ως κοινωνική προοπτική σαφείς αντικαπιταλιστικούς προσανατολισμούς. Ιδιαίτερα, όταν επρόκειτο για την ένταξη μικρών χωρών, όπως η Ελλάδα, σε διεθνείς οργανισμούς, αφού περιελάμβανε την πιθανότητα πρόσκαιρης οικονομικής αναβάθμισης των χωρών αυτών αλλά και συνεπάγονταν ως μακροπρόθεσμη προοπτική το βάθεμα των σχέσεων εξάρτησης στα πλαίσια μιας ανισομερούς ανάπτυξης στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Ο κίνδυνος αυτός μπορούσε, όπως, το έθεσε η ΕΔΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1950, να προκαλέσει την μακροπρόθεσμη οικονομική στασιμότητα και την διαρκή παραγωγική καθήλωση της χώρας στα πλαίσια των απαιτήσεων και των απαγορεύσεων των ισχυρών δυτικών κρατών. Η ΕΔΑ έπρεπε να σταθμίσει επιπλέον και το ενδεχόμενο της άμεσης οικονομικής κατάρρευσης εξαιτίας της ενσωμάτωσης στα ανταγωνιστικά πλαίσια που έθετε η ΕΟΚ, ιδίως αν δεν λαμβάνονταν υπόψη οι ιδιομορφίες του ελληνικού καπιταλισμού, οι όψεις μακραίωνης οικονομικής καθυστέρησης που ταλάνιζαν τη χώρα αλλά και ακυρώνονταν τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα προς όφελος άλλων μελών της Κοινότητας. Πέραν αυτού, έπρεπε να ληφθούν υπόψη και οι διεθνείς πολιτικές εξαρτήσεις που έθεταν στην ελληνική εξωτερική πολιτική ανελαστικές υποχρεώσεις στα πλαίσια της Ατλαντικής Συμμαχίας.

Παράγοντας για τις Αρχές Κατοχής: Γερμανικές παραγγελίες και ελληνική βιομηχανία, 1941-44

Μανουσάκης Βασίλης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Κατά την κατοχή υπήρχε σχεδόν πλήρης ανυπαρξία παραγωγικής δραστηριότητας. Αυτή την εικόνα τουλάχιστον ήθελαν μεταπολεμικά να προβάλουν οι Έλληνες βιομήχανοι για τη δράση του κλάδου τους τα χρόνια 1941-44. Ο λόγος τους εστιαζόταν στις καταστροφές από τον πόλεμο και απέφευγε κάθε σοβαρή αναφορά στο ζήτημα της παραγωγής για τον εχθρό.

Στην παρούσα ανακοίνωση θα παρουσιαστεί σε γενικές γραμμές η παραγωγή αυτή, οι αιτίες και η έκτασή της. Ειδικότερα θα γίνει αναφορά στην πολιτική των γερμανικών Αρχών Κατοχής σε σχέση με την ελληνική παραγωγή και τις παραγγελίες τους προς τις ελληνικές βιομηχανίες. Ταυτόχρονα θα παρουσιαστεί η στάση  των ελλήνων βιομηχάνων απέναντι στις γερμανικές απαιτήσεις, στα εμπόδια και στις ευκαιρίες που δημιουργούσαν οι νέες συνθήκες της κατεχόμενης Ελλάδας.

Κοινωνική και πολιτική συγκυρία την Άνοιξη του 1943

Μαργαρίτης Γιώργος,  Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Οι εξελίξεις στις αρχές του 1943 ήταν καθοριστικές τόσο για την πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όσο και για τις εσωτερικές διεργασίες στο ναζιστικό σχήμα της Νέας Ευρώπης. Οι νέες στρατιωτικές ανάγκες του Ράϊχ μετά την ήττα στο Στάλιγκραντ, τις απειλές στη βόρεια Αφρική και την προφανή απώλεια της πρωτοβουλίας σε αέρα, ξηρά και θάλασσα, έδωσαν νέα χαρακτηριστικά στην οργάνωση και τη διαχείριση της Ευρώπης.  Η διατήρηση της εμπιστοσύνης και της συνεργασίας των εθνικών οικονομικών και πολιτικών ελίτ – με αντάλλαγμα την προστασία από τον κομμουνισμό αλλά και την εξασφάλιση οφελημάτων – ήταν το κυρίως ζητούμενο στις σχέσεις αυτές. Η μετατροπή του πολέμου σε ένα είδος πανευρωπαϊκής σταυροφορίας ήταν το ζητούμενο.

Ριζοσπαστικές μέθοδοι εκμετάλλευσης του εργατικού δυναμικού, συγκέντρωση της μονοπωλιακής δομής της ευρωπαϊκής οικονομίας, ολοκλήρωση των φαραωνικών διαστάσεων παραγωγικών κέντρων και προσαρμογή των φυσικών πόρων της ηπείρου στην εξυπηρέτησή τους ήταν οι παρονομαστές της προσπάθειας. Τα μέσα για την επίτευξη των στόχων ήταν η γενίκευση της Τελικής Λύσης και της συναρτημένης με τον ρατσισμό δουλικής εργασίας, η «επιστράτευση» του εργατικού δυναμικού και η δημοσιονομική πίεση σε όλη την κατακτημένη ή συνεργαζόμενη Ευρώπη.

Η αντίδραση σε αυτές τις κοινωνικά προσανατολισμένες πολιτικές εκφράστηκε διαφορετικά σε κάθε κράτος. Στην Ελλάδα αυτή η καμπή έδωσε την κυβέρνηση Ράλλη και το νέο χαρακτήρα του δωσιλογισμού και, από την άλλη μεριά τη μαζική Αντίσταση, πολιτική και στρατιωτική. 

Από το εργατικό κίνημα του μεσοπολέμου στη συγκρότηση του ΕΑΜ και την ηγεσία της ΕΔΑ: Η περίπτωση του σιδηροδρομικού συνδικαλιστή Δημήτρη Ν. Μαριόλη

Μαριόλης Γ. Δημήτρης

Η προσπάθεια της ιστορικής έρευνας να προσεγγίσει τις ιδέες, θέσεις και πράξεις ενός πρωταγωνιστή του εργατικού κινήματος του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, έρχεται μοιραία αντιμέτωπη με τα σύγχρονα διλήμματα για τη σχέση κόμματος και συνδικάτου και για τη συγκρότηση του πολιτικού/κοινωνικού μετώπου του κοινωνικού μετασχηματισμού.  Οι επιλογές ενός σημαντικού συνδικαλιστή των απαρχών του ελληνικού εργατικού κινήματος αποκτούν από αυτή την άποψη ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο Δημήτρης Μαριόλης υπήρξε ηγετική μορφή στο συνδικαλιστικό κίνημα των σιδηροδρομικών και συνολικά στο εργατικό κίνημα τη δεκαετία του ’20. Εκπρόσωπος της κομμουνιστικής παράταξης στο 3ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ, θα τεθεί εκτός κόμματος το 1929 και θα συγκροτήσει τη συνδικαλιστική κίνηση των «αχρωμάτιστων». Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, θα προσεγγίσει και πάλι την κομμουνιστική πτέρυγα του εργατικού κινήματος και θα τεθεί εκπρόσωπος του Εργατικού ΕΑΜ. Ηγετικό στέλεχος του ΕΡΓΑΣ μετά την απελευθέρωση, συμμετέχει στην προσωρινή διοίκηση της ΓΣΕΕ και εκλέγεται γραμματέας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σιδηροδρομικών. Το 1947 καθαιρείται και εξορίζεται στην Ικαρία. Το 1951 ως εκπρόσωπος του Δημοκρατικού Συναγερμού – πολιτικό μόρφωμα που αποτελούσε νόμιμη έκφραση του ΚΚΕ και συνδεόταν με τον παράνομο μηχανισμό του Πλουμπίδη - συμβάλλει καθοριστικά στις διεργασίες για την ίδρυση της ΕΔΑ. Στα επόμενα χρόνια περιθωριοποιείται πολιτικά πληρώνοντας το τίμημα της εμπλοκής του με την ομάδα Πλουμπίδη.

Η βρετανική πολιτική απέναντι στον Τίτο από το 1944 έως το τέλος του 1945

Μάρκου Δημήτρης, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Στην ανακοίνωση αυτή θα γίνει προσπάθεια να αναλυθεί αρχικά ο τρόπος με τον οποίο ο Τίτο έγινε ο μοναδικός αποδέκτης της βρετανικής βοήθειας στη Γιουγκοσλαβία παρακάμπτοντας το Μιχαϊλοβιτς που όπως αποδείχθηκε συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. Στη συνέχεια θα δούμε πως έγινε προσπάθεια από τη Βρετανία να επιστρέψει ο βασιλιάς σε συνεργασία με τον Τίτο αλλά και μετά την άρνηση του Τίτο οι διπλωματικές επαφές συνεχίστηκαν και η στήριξη υπήρξε απλόχερη. Κλείνοντας θα παρατηρήσουμε πως μετά την συνεργασία του Τίτο με το Στάλιν, που πλήγωσε τα βρετανικά σχέδια στη περιοχή της Μεσογείου, αναγκάστηκε να συνεχίσει τις επαφές με τον Τίτο μέχρι τη κατάληψη της Τεργέστης από τις συμμαχικές δυνάμεις. Επίσης θα δούμε πως οι σχέσεις μεταξύ Βρετανίας και Τίτο είχαν σκοπό την επίτευξη των βρετανικών σχεδίων στη περιοχή της Μεσογείου και αργότερα κατά την υποχώρηση των Γερμανών τη κατάληψη σημαντικών εμπορικών κόμβων από τη Βρετανία πριν από το Κόκκινο Στρατό.

Η ελληνική Αριστερά και εθνικά ζητήματα κατά την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία

Μιχαηλίδης Γιώργος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η αντιπαράθεση πάνω στα εθνικά ζητήματα όπως κι η μάχη για τη νοηματοδότηση και τον χρωματισμό εννοιών όπως “έθνος” κι “εθνικό συμφέρον” υπήρξε ιδιαίτερα οξυμένη πτυχή της πολιτικής αντιπαράθεσης την επαύριον της λήξης του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Η ανακοίνωση θα ασχοληθεί με τη στάση των κύριων πολιτικών φορέων της Αριστεράς (ΚΚΕ-ΕΔΑ) στα εθνικά ζητήματα που ανέκυψαν κατά την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία. Σκοπός είναι να αναδειχθούν οι συνέχειες κι οι ασυνέχειες στην εθνική πολιτική και τον εθνικό λόγο της Αριστεράς μέσω της ανάλυσης  των αποφάσεων των οργάνων της και της ρητορικής της.

Εξετάζοντας ντοκουμέντα συνεδρίων κι ολομελειών, θεωρητικά άρθρα αλλά και τον καθημερινό Τύπο της Αριστεράς θα δούμε πώς δομείται η μεταπολεμική σχέση Αριστεράς-έθνους κι η συνεπακόλουθη στάση της στα εθνικά ζητήματα.

Η στρατηγική και τακτική της Αριστεράς στο χώρο των λογοτεχνών τη δεκαετία 1940-1950.

Μόσχος Βασίλης,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Οι Έλληνες λογοτέχνες εμφανίζουν σε κάθε καμπή της δεκαετίας 1940-1950 μια πολιτική δραστηριότητα, στην οποία αποτυπώνονται οι διαιρέσεις, τα διακυβεύματα και οι μεταβολές της εποχής.

Στόχος της ανακοίνωσης είναι να εστιάσει στις επιλογές των λογοτεχνών της Αριστεράς και στις προϋπάρχουσες πολιτικές κατευθύνσεις, αλλά και να φωτίσει στο μέτρο που υπήρξε την παραταξιακή ή επιπρόσθετα την κομματική συγκρότηση και λειτουργία των τελευταίων.

Η επέμβαση της Διεθνούς Επιτροπής στα εσωτερικά του ΚΚΕ: Η 6η πλατειά ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, 1956

Νικολαϊδου Ελένη,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Με αφετηρία το 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (Φεβρουάριος 1956) η επιχειρούμενη αποσταλινοποίηση συνοδευόταν από βασικές θεωρητικές μεταστροφές που αφορούσαν στο χαρακτήρα της εποχής, τον πόλεμο και την ειρηνική συνύπαρξη, το ειρηνικό πέρασμα. Μπροστά σε αυτές τις αλλαγές δημιουργούνται διαφωνίες και αντιπαραθέσεις. Σε αυτό το ιδεολογικοπολιτικό πλαίσιο έχουμε τα γεγονότα της Τασκένδης (Σεπτέμβριος 1955) και λίγους μήνες μετά την 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (Μάρτιος 1956).

Στο περιθώριο του 20ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ συγκλήθηκε Διεθνής Επιτροπή Κομμουνιστικών Κομμάτων η οποία συγκάλεσε την 6 ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ και έκανε και την εισήγηση ανατρέποντας όλες τις αποφάσεις του ΚΚΕ και καθαιρώντας τον Ν. Ζαχαριάδη από ΓΓ.

Η ανάγνωση του Γ΄ Ψηφίσματος μέσα από το αρχείο των φυγόδικων του Εφετείου Ναυπλίου

Ξύδη Γεωργία, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η ανακοίνωση αφορά τα συμπεράσματα της αρχειακής έρευνας σχετικά με το  Γ΄ Ψήφισμα μέσα από το αρχείο των υποθέσεων φυγόδικων του Εφετείου Ναυπλίου. Ακριβώς λόγω του γεγονότος, ότι οι υποθέσεις αυτές αφορούν φυγόδικους καλύπτουν μια μακρά χρονική περίοδο από το 1946 έως το 1975. Μας επιτρέπεται έτσι να κατανοήσουμε τη λειτουργία του Γ΄ Ψηφίσματος σε ένα δεύτερο επίπεδο πέρα από αυτό που συγκροτούν τα εμφανή και άμεσα πρακτικά του αποτελέσματα (φυλακισμοί, εξορίες, θανατικές ποινές).

Να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια και τη λειτουργία της πολιτικής βίας, την συγκρότηση της εικόνας του πολιτικού εγκλήματος, την κατασκευή των κατηγοριών καθώς και τους συμβολισμούς που αυτές εμπεριέχουν.

Τα Δεκεμβριανά του 1944 στη Λογοτεχνία

Οικονόμου Πάνος,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η Λογοτεχνία έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει μια ιδιόμορφη «ιστορική μαρτυρία». Ειδικά, για τα Δεκεμβριανά, που, περισσότερο «μιλήθηκαν ιδιωτικά» αλλά επανέρχονται διαρκώς, σε όλον τον εικοστό αιώνα, στο «δημόσιο λόγο», η λογοτεχνική (ανα)παραγωγή των γεγονότων του Δεκέμβρη του ΄44 φαίνεται να ερμηνεύεται από ιστορικές συγκυρίες /ιδεολογικές και πολιτικές αναγκαιότητες, που τα ανασύρουν στην εκάστοτε επικαιρότητα.

Στην εισήγηση, γίνεται προσπάθεια να ανιχνευθούν οι ιδιαίτεροι λόγοι για τους οποίους –ιστορικά- η λογοτεχνία «αφηγείται» εκ νέου την ιστορία του Δεκέμβρη, να διαφανεί η ποικιλομορφία των κειμένων και να ομαδοποιηθούν-όσο είναι εφικτό- τα λογοτεχνικά έργα σε μια ιστορική γραμμική «αφήγηση» που ερμηνεύει τον τρόπο, με τον οποίο διαχειριζόμαστε την ιστορική μνήμη των Δεκεμβριανών (κείμενα «εν θερμώ»/βιωματικά, απολογητικά, «αναθεωρητικά», συμβολοποιητικά σε σχέση με το Δεκέμβρη του ’08).

Οι Τρεις Κορδάτοι: Θέσεις, συγκρούσεις και παλινωδίες στο πλαίσιο της εργαλειακής χρήσης της Ιστορίας

Παναγιωτίδης Σταύρος,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Κεντρική μορφή της ελληνικής κομμουνιστικής ιστοριογραφίας για το 1821 αποτελεί ο Γιάννης Κορδάτο ιστορικός και στέλεχος του ΚΚΕ, ο πρώτος που επιχείρησε μία συστηματική ανάγνωση του 1821 με βάση τα ερμηνευτικά εργαλεία του ιστορικού υλισμού, με το έργο Η Κοινωνική Σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, που εκδόθηκε το 1924.

Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας επιδιώκουμε να αποδείξουμε αφενός πως το αφήγημα του Κορδάτου προσαρμοζόταν από τον ίδιο στα πολιτικά διακυβεύματα της κάθε περιόδου (όπως άλλωστε και το μεγαλύτερο μέρος της σχετικής συζήτησης εντός της Αριστεράς) ενώ ταυτόχρονα υποτασσόταν στον ιδιαίτερο τρόπο πρόσληψης του μαρξισμού με τον οποίο ήταν εξοικειωμένο το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα, αφετέρου πως οι αντιπαραθετικές μεταξύ τους εκδοχές του ερμηνευτικού σχήματος του Κορδάτου δεν είναι δύο, όπως ευρέως πιστεύεται (αυτές που αποτυπώνονται στις δύο εκδόσεις της Κοινωνικής Σημασίας, το 1924 και το 1946) αλλά τρεις, αφού στο πλαίσιο του μεταγενέστερου έργου του Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας εμφανίζεται ένα τρίτο ερμηνευτικό σχήμα, όχι ριζικά καινούριο αλλά οπωσδήποτε διαφορετικό και πιο επεξεργασμένο από τα προηγούμενα.

Επίσης, θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε τις συνθήκες που επιβάλλουν στον Κορδάτο αυτές τις ερμηνευτικές στροφές αλλά και τους όρους με τους οποίους υλοποιούνται.

Απόπειρες ειρήνευσης την περίοδο του εμφυλίου (1946-1949)

Παπαδογιάννη Αρετή,  Πάντειο Πανεπιστήμιο 

Η παρούσα ανακοίνωση στοχεύει στη μελέτη των ειρηνευτικών προσεγγίσεων, κυρίως όσων έγιναν με πρωτοβουλία του ΚΚΕ. Η πολιτική του κόμματος, για τη συγκεκριμένη περίοδο, είναι κατεξοχήν γνωστή από τις πολεμικές επιχειρήσεις που διεξήχθησαν ενώ η παράλληλη προσπάθεια για ειρήνευση και οι παράμετροί της δεν αποτελούν σημεία ιδιαιτέρως προβεβλημένα. Σύμφωνα με επίσημα έγγραφα των ΗΠΑ,  το ΚΚΕ από το 1947 ως την άνοιξη του 1949 προέβη τουλάχιστον σε είκοσι πέντε επίσημες ειρηνευτικές προτάσεις. Όπως είναι γνωστό καμία δεν τελεσφόρησε, κάτι που γεννά ερωτηματικά κάτω από ποιες προϋποθέσεις καθεμία από αυτές διατυπώθηκε και αντιμετωπίστηκε. 

Ο εμφύλιος στον Πάρνωνα

Παπαδόπουλος Ηλίας

Θέμα της παρούσας ανακοίνωσης είναι η δράση του Δημοκρατικού Στρατού κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου στην Πελοπόννησο, με έμφαση στην περιοχή του Πάρνωνα.

Ως υλικό για έρευνα έχουν χρησιμοποιηθεί άρθρα των εφημερίδων «Ριζοσπάστης» και «Εμπρός» και η κατάθεση του ηγετικού στελέχους του Δ.Σ.Π Γιώργου Κονταλώνη στον στρατό, μετά τη σύλληψη του.

Επίσης η ανακοίνωση στηρίζεται στην ήδη υπαρκτή βιβλιογραφία καθώς για το θέμα αυτό έχουν γράψει βιβλία πρωταγωνιστές της γεγονότων από την πλευρά του Δ.Σ όπως ο Κων. Παπακωνσταντίνου ( Μπελάς ) και ο Αρ. Καμαρινός, αλλά και τοπικοί ιστορικοί όπως  ο Γιάννης Λέφας, ο Κων. Μπρούσαλης και ο Γιάννης Βουλουμάνος. Από το έργο του Γιώργου Μαργαρίτη «Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου» δύο κεφάλαια αναφέρονται στην Πελοπόννησο. 

Πρόθεση του συντάκτη της παρούσας ανακοίνωσης δεν είναι να κάνει αναλυτική περιγραφή των συγκρούσεων, αλλά, στο μέτρο του δυνατού, να περιγράψει αφενός τις ιδιαιτερότητες της εμφύλιας σύγκρουσης στην Πελοπόννησο σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα και αφετέρου τις παραμέτρους που καθόρισαν το ξεκίνημα της δράσης του Δ.Σ.Π, το δυνάμωμά της, αλλά και τις αιτίες της τελικής ήττας του.  

Τα Βουνά στο Κάϊρο

Παπαστράτης Προκόπης,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Τον Αύγουστο του 1943, παράλληλα αλλά και άσχετα με την άφιξη αντιπροσώπων των αντιστασιακών οργανώσεων στο Κάιρο και τις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν, εγκαινιάζεται μία ριζική αναθεώρηση της βρετανικής πολιτικής απέναντι στην Ελλάδα.

Με βάση τη συμμαχική απόβαση στην Ιταλία και την αναστροφή της γερμανικής προέλασης στο ρωσικό μέτωπο με τη σοβιετική νίκη στη μάχη του Κουρσκ, η βρετανική κυβέρνηση αποφασίζει να εφαρμόσει πολιτική αντιπαράθεσης με το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ επειδή εκτιμά ότι οι πολεμικές εξελίξεις οδηγούν πλέον σε ήττα το ναζισμό.

Η αυξανόμενη δυναμική της Εθνικής Αντίστασης που προσφέρει το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ  από στρατιωτικό πλεονέκτημα για τις ανάγκες του πολέμου μετατρέπεται σε πολιτικό μειονέκτημα για την εξυπηρέτηση των βρετανικών συμφερόντων στην περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου.

Η στάση των Βρετανών, με τη συνεργασία του αστικού πολιτικού κόσμου, όπως τον εκπροσωπεί η κυβέρνηση εξορίας του Τσουδερού, απέναντι στους αντιπροσώπους της αντίστασης αναδεικνύει την πολιτική επέμβασης που διαμορφώνουν στη διάρκεια του πολέμου για να εδραιώσουν την παρουσία τους στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση.

Οι σπουδαστές του Πολυτεχνείου από την αντίσταση στην εμφύλια διαμάχη

Πασπαλιάρη Ελένη, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Στην εισήγησή μου γίνεται μία πρώτη καταγραφή της οργανωμένης δράσης των σπουδαστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου την περίοδο 1941-1944, εστιάζοντας στις συγκρούσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ των σπουδαστών που ανήκαν στις εαμικές οργανώσεις και στους σπουδαστές των αστικών αντιστασιακών οργανώσεων.

Κατά την πρώτη περίοδο της Αντίστασης φαίνεται ότι το σώμα των σπουδαστών δρα ενωμένο ενάντια στις δυνάμεις κατοχής και στον αγώνα για την επιβίωση, ωστόσο από τις αρχές του 1943 αρχίζουν να αναδύονται οι πρώτες πολιτικοϊδεολογικές αντιθέσεις οι οποίες από το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου κλιμακώνονται, παίρνουν μορφές εκτεταμένης βίας και καταλήγουν σε αιματηρές συγκρούσεις το 44. Η περίοδος αυτή σηματοδοτεί και καθορίζει το κλίμα της εμφύλιας διαμάχης που αναπτύσσεται στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και φαίνεται ότι πυροδοτεί αντίστοιχες διεργασίες και στο χώρο του Πολυτεχνείου.

Η εισήγηση αυτή έχει στηριχθεί στη μελέτη των Πρακτικών της Συγκλήτου του ΕΜΠ, στο νεανικό τύπο της εποχής, σε σχετικές αρχειακές πηγές και βιβλιογραφική έρευνα.

«Βάρκιζα τέλος ζωή μαγική »: Αναβιώσεις της δεκαετίας του 40’ στην Ελλάδα της κρίσης

Πετρόπουλος Γιώργος,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Αποτελεί κοινή  επιστημονικά παραδοχή πως η χρήση του παρελθόντος στον πολιτικό λόγο ενσωματώνει περισσότερο επιδιώξεις-νομιμοποιήσεις του παρόντος. Η παραπάνω παραδοχή δεν αγνοεί τη σχετική αυτονομία με την οποία μπορεί να συγκροτείται η συλλογική μνήμη, αντιλαμβάνεται όμως την εργαλειοποίηση του παρελθόντος στο πολιτικό λεξιλόγιο. Τα γεγονότα της δεκαετίας του 40’ καθόρισαν πολιτικές συμπεριφορές, αλλά και τη ρητορική των πολιτικών υποκειμένων κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Στην παρούσα ανακοίνωση θα διερευνήσουμε την ανάκληση της δεκαετίας του 40’ στην πολιτική διαμάχη της Μνημονιακής περιόδου. Θα διερευνηθεί η  ιστορικότητα και χρήση εννοιών όπως «Κατοχή», «Αντίσταση», «Δωσιλογισμός» «Κατακτητές» «ΕΑΜ» κλπ καθώς και το πώς νοηματοδοτούν τις επιδιώξεις των δρώντων υποκειμένων.

Το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών της Στοιχειώδους & Μέσης Εκπαίδευσης της περιόδου 1950 – 1960.  Η περίπτωση της απεργίας της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδος 1957

Πολυχρονιάδης Δημήτρης, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η απεργία (διάρκειας) των εκπαιδευτικών της στοιχειώδους εκπαίδευσης του Ιουνίου του 1957 είναι η πρώτη μεγάλης εμβέλειας απεργιακή κινητοποίηση, με ποσοστά καθολικής συμμετοχής, στο Δημόσιο τομέα της χώρας, την περίοδο της μετεμφυλιακής «ανασυγκρότησης», στην αρχή ακριβώς της «καραμανλικής» οχταετίας (1955 – 1963), για την οποία αρκετοί ισχυρίζονται ότι «απογείωσε» οικονομικά τη μετεμφυλιακή Ελλάδα (ρυθμοί ανάπτυξης 8% στην οικονομία, θεαματική αύξηση του ΑΕΠ κλπ.).

Οι δραματικές ελλείψεις στη δημόσια εκπαίδευση, οι αμοιβές πείνας των εκπαιδευτικών της εποχής, η ανάπτυξη του συνδικαλιστικού κινήματος των εκπαιδευτικών της στοιχειώδους εκπαίδευσης, ύστερα από το τέλος του εμφυλίου,   η δράση και ο ρόλος – συμβολή της αριστεράς σ’ αυτό (η πρώτη πανελλαδική συνδιάσκεψη  της ΕΔΑ θα γίνει το 1956 και στο πλαίσιο της θα καταγραφούν και θα αναδειχθούν τόσο η εκπαιδευτική πολιτική του κόμματος, όσο και οι τραγικές συνθήκες και ελλείψεις που υπήρχαν στον τομέα της Δημόσιας Εκπαίδευσης), τα κοινωνικά και οικονομικά αιτήματα και διεκδικήσεις γύρω από την εφαρμοζόμενη εκπαιδευτική πολιτική, τείνουν όλα να μας οδηγούν στην άνοιξη των αγώνων για την Παιδεία και τη διεκδίκηση του 15% (προίκα στην Παιδεία) από ένα ρωμαλέο μαζικό και παλλαϊκού χαρακτήρα εκπαιδευτικό – λαϊκό κίνημα που θα εκδηλωθεί και θα κυριαρχήσει με τον πολιτικό του λόγο και τις διεκδικήσεις του στην ελληνική κοινωνία,  από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 έως και το 1963, όταν η Ε. Κ. θα υιοθετήσει μεγάλο μέρος των διεκδικήσεων αυτών, υλοποιώντας την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1964.

Η οργάνωση Εθνική Αλληλεγγύη 1941-1947

Πουλόπουλος Κώστας,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Αντικείμενο της εισήγησης αποτελεί η οργάνωση «Εθνική Αλληλεγγύη» (Ε.Α.). Οι συνθήκες που συμβάλλουν στην ίδρυσή της, η δράση που αναπτύσσει κατά τη διάρκεια της κατοχής αλλά και η συνέχιση του έργου της στην μετακατοχική περίοδο δίνουν την ευκαιρία για τη μελέτη και την ανάδειξη του ρόλου που διαδραματίζει η εν λόγω οργάνωση στην συγκεκριμένη χρονική συγκυρία.

Η έρευνα στηρίζεται στα στοιχεία και τις πληροφορίες που προκύπτουν από τη διερεύνηση υλικού της εν λόγω περιόδου, το οποίο προέρχεται κυρίως από την εκδοτική παραγωγή της οργάνωσης (πρωτογενή τεκμήρια που πηγάζουν μέσα από τον τύπο, τις προκηρύξεις, τα φυλλάδια, τις ανακοινώσεις και τις μπροσούρες που εκδίδει η Ε.Α).

Ο αντικομμουνισμός στην περίοδο της «Λευκής Τρομοκρατίας»: Η θεωρία των δύο άκρων και λοιπές ιστορίες

Ραζάκος Χάρης,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Το φαινόμενο του αντικομμουνισμού στην Ελλάδα της περιόδου της «Λευκής Τρομοκρατίας» και η ιδεολογική σύγκλιση των διαφόρων μερίδων του αστικού πολιτικού φάσματος, ως έκφανση της επίθεσης, μεταπολεμικά, της άρχουσας τάξης και των προστατών της Βρετανών εναντίον του λαϊκού κινήματος και του βασικού πολιτικού του εκφραστή, του ΚΚΕ. Η ιδεολογική «πλατφόρμα» της Εθνικοφροσύνης και η νομική θωράκιση του αστικού κράτους εναντίον των «επιβουλευομένων την ασφάλεια και ακεραιότητα του Κράτους». Το Γ’ Ψήφισμα «Περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων την Δημόσιαν τάξιν και ασφάλειαν» και ο ρόλος κρατικών οργάνων (Χωροφυλακή, Εθνοφυλακή) και παρακρατικών -πρώην δοσιλογικών- συμμοριών στην εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού.

Το ελληνικό αστικό κράτος του «Νόμου και της Τάξης»: αναλογίες και ομοιότητες του Σήμερα με το Χθες.

Μία σύντομη ιστορική επισκόπηση του τροτσκιστικού χώρου στην Ελλάδα τη δεκαετία του 50

Ρεϊσης Γιάννης

Η εισήγηση αποτελεί μια πρώτη προσέγγιση στην μεταπολεμική και μετεμφυλιακή ιστορία του τροτσκισμού στην Ελλάδα:

από το πρώτο Ενωτικό Συνέδριο του 1946 και την δημιουργία του ΚΔΚΕ ως τις προσπάθειες εισοδισμού στην ΕΔΑ. Εξετάζονται επί μέρους, η παρουσία στο συνδικαλισμό και η συμβολή στο εργατικό κίνημα της δεκαετίας

του 50', οι οποίες θα διαμορφώσουν και θα προετοιμάσουν ως έναν βαθμό, τις βάσεις και την εξέλιξη ορισμένων

χαρακτηριστικών του εργατικού κινήματος των μετέπειτα δεκαετιών και κυρίως αυτής του 60'

ΑΚΕΛ – ΚΚΕ στις δεκαετίες ’40- ‘50: Μια δύσκολη σχέση στο πλαίσιο του αιτήματος της Ένωσης

Σακελλαρόπουλος Σπύρος

Η συγκεκριμένη ανακοίνωση θα επιχειρήσει να διερευνήσει τη σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ ΑΚΕΛ και ΚΚΕ στις δεκαετίες του ’40 και του ’50. Μέσω της χρήσης αρχειακού υλικού θα αναδειχθούν οι διαφωνίες που υπήρξαν μεταξύ των δύο κομμάτων τόσο σε ό,τι αφορά τους τρόπους υλοποίησης του στόχου της Ένωσης όσο και στην προσέγγιση της δράσης της ΕΟΚΑ. Στη συνέχεια θα διατυπωθεί ένα πλαίσιο ερμηνείας αυτών των διαφορετικών αντιλήψεων, πλαίσιο που θα συσχετιστεί με τη διαφορετική ιστορική πορεία του ελληνικού και του κυπριακού κοινωνικού σχηματισμού.    

Η Μαύρη Αγορά και οι «χρυσές ευκαιρίες»  της Κατοχής (1941-1944)

Σάμιος Παναγιώτης,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

 Την περίοδο της Κατοχής, οι κατακτητές με τη βοήθεια των δωσίλογων κυβερνήσεων οδήγησαν τη χώρα σε ολοκληρωτική οικονομική κατάρρευση. Οι αρπαγές και η λεηλασία των πλουτοπαραγωγικών πηγών, δημιούργησαν μια οικονομία με κύριο χαρακτηριστικό την μαύρη αγορά. Η μαύρη αγορά, η πείνα και ο λιμός οδήγησαν χιλιάδες ανθρώπους στην οικονομική καταστροφή και στο θάνατο. Στη δίνη της Κατοχής, όσοι κατάφεραν να «αρπάξουν τις ευκαιρίες», απέκτησαν τεράστιες ακίνητες περιουσίες και πλούτο. Με τη λήξη του Πολέμου, παρά τις υποσχέσεις, πολύ λίγα έγιναν για να αποκατασταθεί η αδικία και να αποδοθεί δικαιοσύνη. Μετά τον Εμφύλιο, οι μνήμες της Κατοχής έπρεπε να σβηστούν. Οι Κυβερνήσεις έλυσαν με νομότυπο τρόπο το πρόβλημα, προωθώντας το συμβιβασμό μεταξύ θυτών και θυμάτων. Ένα μέρος της ανάπτυξης της δεκαετίας 1950-1960 στηρίχτηκε στα κεφάλαια των «νεόπλουτων» της Κατοχής. Κανείς πια δε νοιαζόταν να ρωτήσει πώς και πού τα βρήκαν.

Η Λευκή Τρομοκρατία στην Κεντρική Ελλάδα – αποφασιστικό βήμα για τον Εμφύλιο πόλεμο

Σαράφη Λη,  Πανεπιστήμιο του Sussex

Η παρουσίαση στηρίζεται στην επεξεργασία των συμπερασμάτων της διδακτορικής μου διατριβής στην οποία παρακολουθώ την Κατοχή, Αντίσταση και Λευκή Τρομοκρατία σε αγροτικές κοινότητες της κεντρικής Ελλάδας. Στόχος μου είναι να αναδείξω τις συνθήκες που κυριάρχησαν στον αγροτικό χώρο μετά την διάλυση του ΕΛΑΣ και κυρίως με την ανάπτυξη της Λευκής Τρομοκρατίας. Οι συνθήκες αυτές έκαναν αποπνικτική τη διαβίωση των αντιστασιακών του ΕΑΜ και ΕΛΑΣ, τους περιθωριοποίησαν κοινωνικά και πολιτικά και συχνά πετύχαιναν την ηθική και σωματική εξόντωσή τους λειτουργώντας αποφασιστικά στις εξελίξεις προς το ξέσπασμα του Εμφυλίου Πολέμου.

Η βρετανική πολιτική απέναντι στην Αντίσταση στην Κρήτη. Σύγκριση με την κυρίως Ελλάδα

Σκαλιδάκης Γιάννης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Στην ανακοίνωση αυτή, θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε τις βασικές γραμμές της βρετανικής πολιτικής στην Κρήτη όσον αφορά τις αντιστασιακές οργανώσεις και τις διαφορές με την αντίστοιχη πολιτική στην κυρίως Ελλάδα. Η βασική βρετανική υπηρεσία, η SOE, είχε διαφορετικό τομέα για την Κρήτη από εκείνον για την υπόλοιπη Ελλάδα. Επίσης, η γενικότερη βρετανική πολιτική για την Κρήτη είχε ως στόχο την προετοιμασία του εδάφους για μια ανακατάληψη του νησιού, στόχος που ματαιώθηκε με τη συμμαχική απόβαση στη Σικελία το καλοκαίρι του 1943 και την ακύρωση του βρετανικού σχεδιασμού για απόβαση στα Βαλκάνια.

Ο συνδυασμός των παραπάνω παραγόντων, μαζί με άλλους όπως η πυκνή κατοχή του νησιού, οδηγούσε τους Βρετανούς στην επιλογή του εξοπλισμού και ελέγχου περιορισμένου αριθμού ανταρτών για συγκεκριμένες ενέργειες και όχι την υποστήριξη μιας μαζικότερης ένοπλης αντιστασιακής δραστηριότητας. Αυτή η επιλογή με τη σειρά της επικαθόρισε -και δικαιολόγησε- τη διαφορετική στάση απέναντι στο ΕΑΜ, την εξαρχής εχθρική στάση απέναντί του και την υποστήριξη μικρών ελεγχόμενων ομάδων στελεχωμένων από αξιωματικούς. Η διαπίστωση των δυσκολιών συντονισμού τους, λόγω και των διενέξεων μεταξύ τους, οδήγησε στην επιλογή μιας πλήρους ελεγχόμενης παγκρήτιας οργανωτικής μορφής που μορφοποιήθηκε ως Εθνική Οργάνωση Κρήτης (ΕΟΚ).

Ο ρόλος και η δράση των αξιωματικών της Αργολίδας την περίοδο της γερμανικής κατοχής 1941-1944

Σπανού Γωγώ,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

  Το θέμα της  παρούσας ανακοίνωσης επιλέχθηκε με στόχο να αναδειχθούν, έστω ακροθιγώς λόγω της έλλειψης αρχειακού υλικού, πληροφορίες λιγότερο γνωστές για τις αντιεαμικές ομάδες, που συγκροτήθηκαν  στη περιφέρεια της Αργολίδας, στις οποίες πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισαν οι αξιωματικοί. 

   Θα μας απασχολήσουν  οι  συνθήκες  μετάβασή τους από την παθητική αντίσταση στην ενεργό δράση με την συγκρότηση και την προσχώρηση τους σε  αντιεαμικές ομάδες στο νομό Αργολιδοκορινθίας, ως προέκταση της αδυναμίας του ΕΛΑΣ να αποκτήσει ερείσματα σε μια τόσο νευραλγικής σημασίας κοινωνική ομάδα, όπως ο στρατός και η ανάδειξη του  ιδεολογικό τους φορτίο, που την εκάστοτε χρονική συγκυρία  υπαγόρευε τη δράση τους και τις επιλογές τους.

   Έτσι το λήμμα  « Αντίσταση» το οποίο νοηματοδοτείται διαφορετικά από την εκάστοτε “αντιστασιακή ομάδα’’, περικλείει εκτός από την κοινή συνισταμένη, τη σύγκρουση δηλαδή με τις Αρχές Κατοχής, και ένα έντονα πολιτικό φορτίο, διάφορο κάθε φορά  και ανάλογο με τις ιδεολογικές αναφορές της ομάδας, που το διατυπώνει, το οποίο  υπογραμμίζει την ύπαρξη ενός διττού εχθρού του κατακτητή και του άλλου.

Η οργάνωση Προμηθεύς ΙΙ και οι βρετανικές πολιτικές για την ανάπτυξη της αντίστασης στην κατεχόμενη Ελλάδα (1940-1943)

Σπηλιωτοπούλου Μαρία,  Ακαδημία Αθηνών (Κ.Ε.Ι.Ν.Ε.)

Εξετάζεται η δράση της οργάνωσης Προμηθεύς ΙΙ καθώς και η προσωπικότητα του επικεφαλής της Χ. Κουτσογιαννόπουλου όπως αναπτύχθηκε από τις αρχές του 1940 και έως τη σύλληψη όλων των μελών της οργάνωσης τον Φεβρουάριο του 1943. Με αφετηρία κυρίως την ανταλλαγή μηνυμάτων με τη βρετανική βάση ασυρμάτων στη Σμύρνη, την έκθεση του Κουτσογιαννόπουλου μετά τη διαφυγή του στο Κάιρο, αλλά και τις αναμνήσεις βασικής συνεργάτιδάς του, της Μαίρης Παριανού, ανιχνεύεται η συμβολή της οργάνωσης στη διαμόρφωση της βρετανικής πολιτικής για την αντίσταση.

Η «μάστιγα» της Κατοχής. Η πείνα ως αιτία θανάτου στην Ελλάδα της Κατοχής (1941-1944) και η αναζήτηση των θυμάτων της

Τζαβάρα Γεωργία,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Σημαντικότερη αιτία της καταπληκτικής αύξησης της θνησιμότητας στην Ελλάδα, κυρίως τον χειμώνα 1941-1942, υπήρξε η πείνα. Με αφετηρία τον ορισμό της πείνας ως νόσος και αιτία θανάτου επιχειρείται η αναζήτηση των θυμάτων της σε περιοχές της πρώην Περιφέρειας Πρωτευούσης με σκοπό την διατύπωση συμπερασμάτων σχετικά με την «ταυτότητα», το «προφίλ» των ατόμων που απεβίωσαν από πείνα και αποτέλεσαν τα πιο αθώα ίσως θύματα στην Κατοχή, ερώτημα που μπορεί να απαντηθεί με περισσότερη ακρίβεια από το εξίσου σημαντικό «πόσα ήταν τα θύματα της πείνας» ανά περιοχή. Άλλωστε, εμμένοντας στον αριθμό των θυμάτων της πείνας, τείνουμε να αμελήσουμε ότι μελετάμε ανθρώπινες απώλειες και όχι ψυχρά νούμερα.

Αιτίες θανάτου στην Κατοχή για τον Πειραιά, το Κερατσίνι και τη Νίκαια

Τζαφέρα Αγγελική,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Θα παρουσιαστεί στο συνέδριο θεματική ενότητα με τα στοιχεία από τα ληξιαρχικά βιβλία θανόντων του δήμου Πειραιά του δήμου Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου και του δήμου Νικαίας για την περίοδο Απρίλιος 1941 ως τον Οκτώβριο του 1944.

  Πιο συγκεκριμένα θα αναπτυχθούν στατιστικά στοιχεία από την καταμέτρηση του αριθμού θανόντων καθώς και των αιτιών θανάτου τους 6 μήνες μετά την εμπλοκή της Ελλάδος στο Βʼ Παγκόσμιο πόλεμο δηλαδή  από τον Απρίλιο του 1941 με την έναρξη της Γερμανικής επίθεσης στην Ελλάδα και καλύπτει όλη την κατοχική περίοδο ως την απελευθέρωση της Ελλάδος τον Οκτώβριο του 1944.

Θα αναφερθούν οι αιτίες θανάτου και οι θανόντες που καταμετρήθηκαν  με συγκριτικά στοιχεία από κάθε δήμο και συγκριτική ανάλυση ανά έτος για κάθε δήμο.

H διαχείριση της ήττας του ΔΣΕ από τον Νίκο Ζαχαριάδη

Τσαβαλιά Βιβή,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Μετά τη λήξη του εμφυλίου και την ήττα του ΔΣΕ και το πέρασμα  χιλιάδων μαχητών και μαχητριών στις σοσιαλιστικές χώρες, η ηγεσία του ΚΚΕ συγκάλεσε στις 9 Οκτωβρίου 1949 την 6η Ολομέλεια, για να εκτιμήσει τις αιτίες της «υποχώρησης» και να θέσει τα νέα καθήκοντα ενόψει της κατάστασης που είχε διαμορφωθεί. Με ποιο τρόπο διαχειρίστηκε την ήττα ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης; Γιατί επέμενε να κάνει λόγο όχι για ήττα αλλά για «προσωρινή υποχώρηση»; Πως υποδέχτηκαν τα άλλα ηγετικά στελέχη την αποτίμηση του αγώνα και γιατί όσοι διατύπωσαν διαφορετικές απόψεις από τον Ζαχαριάδη λοιδορήθηκαν και εξοντώθηκαν; Τα παραπάνω ερωτήματα θα απαντηθούν βάση διεξοδικής μελέτης των κομματικών αποφάσεων του ΚΚΕ από το 1949-1950 και βιβλιογραφίας.

Τα καμένα χωριά της επαρχίας Ελασσόνας στη δεκαετία 1940-1950. Οι περιπλανώμενοι και ξεριζωμένοι της επαρχίας

Τόλια Φιλιώ,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η μοίρα της επαρχίας Ελασσόνας στη δεκαετία 1940-1950 καθορίστηκε από την κατοχή της από τις Ιταλικές και αργότερα τις Γερμανικές δυνάμεις, την ανάπτυξη ενός ισχυρού αντιστασιακού κινήματος των κατοίκων κατά των δυνάμεων αυτών, τη λευκή τρομοκρατία και τον εμφύλιο που ακολούθησαν, την ίδρυση του ΔΣΕ και τη συμμετοχή των κατοίκων σε αυτό ως προέκταση του αντιστασιακού κινήματος. Τα πλήγματα που υπέστη η περιοχή με τα καμένα χωριά, τους άστεγους και περιπλανώμενους κατοίκους συνθέτουν μία τραγική και ταυτόχρονα επική πραγματικότητα. Μια συγκριτική οπτική Κατοχής και Εμφυλίου σχετικά με την καταστροφή της περιοχής και τις κακουχίες των κατοίκων ίσως καταφέρει να εξηγήσει γιατί η επαρχία Ελασσόνας κατατάσσεται στις πλέον πληγείσες περιοχές αυτής της περιόδου.   

Τα «Χρυσόφυλλα του Καπνού»: Συγκρότηση και λειτουργία της εγχώριας καπνοβιομηχανίας κατά τη διάρκεια της Κατοχής, 1941-44.

Τριγώνης Τάσος,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Στην ανακοίνωση αναλύεται η συγκρότηση και λειτουργία του συστήματος απόσπασης και ιδιοποίησης των ελληνικών αποθεμάτων καπνού, του υπʼ αριθμόν ένα κατʼ αυτήν την περίοδο ελληνικού εξαγώγιμου προϊόντος, το οποίο εγκαθίδρυσαν οι κατοχικές αρχές στην Ελλάδα για λογαριασμό της γερμανικής, ιταλικής αλλά και εγχώριας καπνοβιομηχανίας. Οι εταιρείες Reemtsma Zigarettenfabrik GmbH, Αυστροελληνική Εταιρεία Καπνών και τo Iταλικό Μονοπώλιο Καπνού, οι οποίες δραστηριοποιούνταν στην ελληνική καπναγορά ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1920, υπό τα όπλα και την παρουσία των στρατευμάτων κατοχής και ως αντιπροσωπεύουσες ουσιαστικά τα συμφέροντα του γερμανικού και ιταλικού Δημοσίου αντίστοιχα, προέβησαν στην δέσμευση των αποθεμάτων καπνού που βρίσκονταν σε αποθήκες καπνεμπόρων και καπνοπαραγωγών και τη μεταφορά τους στα καπνεργοστάσια των μητρικών εταιρειών στο προς βιομηχανοποίηση. Παράλληλα, το κατοχικό σύστημα απόσπασης και παραγωγικής αξιοποίησης των ελληνικών καπνών υπήγαγε την παραγωγική λειτουργία της εγχώριας καπνοβιομηχανίας και μερίδας του καπνεμπορικού κεφαλαίου στην υπηρεσία της πολεμικής προσπάθειας του Άξονα. Προσφέροντας ευκαιρίες πλουτισμού και αποθησαύρισης, κυρίως μέσω της τοποθέτησης μέρους του παραγόμενου προϊόντος στη μαύρη αγορά, κατά αυτή την περίοδο τίθενται τα θεμέλια συγκρότησης και ανάπτυξης ορισμένων από τις πιο ισχυρές επιχειρηματικές δυναστείες της μεταπολεμικής Ελλάδας. Το φθινόπωρο του 1944, στο φόντο της πολιτικής κυριαρχίας του ΕΑΜ και υπό το φόβο της κατανομής ευθυνών για συνεργασία με τους κατακτητές, η τιθάσευση των εργατικών διεκδικήσεων και η απώθηση της «νέας νοοτροπίας των παραγωγών», όροι απαραίτητοι για την επανενεργοποίηση μιας αστικής στρατηγικής και τη διασφάλιση έστω των προπολεμικών όρων και μεγεθών συσσώρευσης, δεν φαίνονταν απρόσκοπτη. Το στρατιωτικό ζήτημα, το ζήτημα του αφοπλισμού του ΕΛΑΣ, ήταν απλώς το πρόσχημα για την επίτευξη του ζητούμενου: την πολιτική περιθωριοποίηση και στρατιωτική εκμηδένιση του «εσωτερικού εχθρού».

Η ανασυγκρότηση του φοιτητικού κινήματος μετά τον Εμφύλιο, 1949 – 1963

Χαρίτσης Αλέξανδρος,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η παρούσα εισήγηση επιχειρεί να παρουσιάσει τη διαδρομή του φοιτητικού κινήματος των πανεπιστημιακών σχολών της Αθήνας την περίοδο που εκτείνεται από τη λήξη του Εμφύλιου Πολέμου (1949) μέχρι τη συγκρότηση της ΕΦΕΕ κατά το Δ’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο (Απρίλιος 1963).

Η δράση του φοιτητικού κινήματος, που διαχρονικά αποτελεί το δυναμικότερο και πολιτικά σημαντικότερο κομμάτι του νεολαιίστικου κινήματος, λαμβάνει κατά την υπό συζήτηση περίοδο τη δική της δυναμική. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι σε ολόκληρη την υπό μελέτη περίοδο και κυρίως στις αρχές της δεκαετίας του 1960 παρατηρείται, έστω και σε περιορισμένο ακόμα βαθμό, το φαινόμενο της σχετικής αυτονόμησης και της ενισχυμένης πολιτικής και κοινωνικής αποτελεσματικότητας του φοιτητικού κινήματος, μια τάση που έχει βεβαίως πρωτοεμφανιστεί την περίοδο της Κατοχής με την εντυπωσιακή ανάπτυξη της ΕΠΟΝ, και η οποία, για την μετεμφυλιακή περίοδο, θα φτάσει στην πλήρη ανάπτυξή της κατά τη διετία 1964 – 1965 (συγκρότηση Νεολαίας Λαμπράκη και Ιουλιανά), στην ύστερη περίοδο της Δικτατορίας (Νομική και Πολυτεχνείο, 1973) και στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης.

Πλευρές της κατοχικής ζωής στην πόλη της Χαλκίδας

Χατζοπούλου Ελένη,  Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η Χαλκίδα κατελήφθη στις 26 Απριλίου 1941 από τις γερμανικές δυνάμεις, οι οποίες αφού δημιούργησαν το πρώτο πλέγμα απαγορεύσεων, υποχρεώσεων και περιορισμών παρέδωσαν την πόλη στους Ιταλούς τον Σεπτέμβρη του1941 για να επιστρέψουν μετά την ιταλική συνθηκολόγηση συνεπικουρούμενοι αυτή τη φορά από τα Τάγματα Ασφαλείας.

Σε όλη την κατοχική περίοδο η αντίσταση και η καταστολή της είναι πασίδηλες στην καθημερινή ζωή.

Στην παρούσα ανακοίνωση θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε συνοπτικά τρία κεφαλαιώδη για την πόλη θέματα: την πείνα και τα συσσίτια, τον αντιστασιακό τύπο και την εβραϊκή κοινότητα.

Βοηθοί μας στην έρευνα το υπάρχον υλικό στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, που εδρεύουν στην Χαλκίδα και βιβλιογραφία στο μεγαλύτερο μέρος της μνήμες πρωταγωνιστών καταγεγραμμένες από τους ίδιους.