Έκθεση Σλομπόντα [Ευστράτιου Κέντρου], 8.10.1944

Πηγή 1^η: Αρχείο ΔΙΣ, Φ.924/Α/14 (Αρχεία Εθνικής Αντίστασης, τόμος 4^ος, Ανταρτική οργάνωση ΕΛΑΣ, ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήνα 1998, έγγραφο 108)

Πηγή 2^η: Α/ΥΠΕΞ, 1947, ντοσιέ 119, φακ. 119.3[1] (παρατίθεται σε: Γρηγόρης Φαράκος, Ο ΕΛΑΣ και η εξουσία, τόμος 2^ος, Μυστική έκθεση [1946] και άλλα ντοκουμέντα, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000, σ. 376-378[2])

Έκθεση[3] [Σλομπόντα]

Με το δημιουργηθέν επεισόδιο Γκότσε αποφασίσαμε να πάμε εγώ και ο συναγ. Ν. Πούπτης κατόπιν εντολής του ΔΜΓ[4] σ. Πάσιο, μια που ασκούσαμε προσωπική επιρροή στον Γκότσε, για να ιδούμε από κοντά όλη την κατάσταση και ποία ήταν τα ελατήρια που δημιουργήθηκαν όλα αυτά.

Είναι γεγονός ότι όσοι αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ που πήγαν να συζητήσουν με το Γκότσε, δεν τους είχε φανερώσει το μυστικό παρ’ όλο που φαινότανε ποια κατάσταση επικρατούσε στο Τάγμα.

Προσωπικά ο ίδιος κάλεσα τον Γκότσε και τον παρεκάλεσα αν είναι δυνατόν στη φιλία μας που έχομε να μου φανερώση το τι συμβαίνει και πως δε θέλω ψέμματα να μου πη για να μη κάθομαι άδικα στο Τάγμα και αν είναι δάκτυλος εξωτερικός να φύγω κι’ αν δεν είναι, να βάλω τα δυνατά μου να το βάλω στη σωστή γραμμή  και περιμένω απάντηση τι γνωρίζω απ’ όλα αυτά.

Η πρώτη απάντησή του ήταν ότι δεν θα σου κρύψω τίποτα, θα σου τα πω όλα. Και αρχίζει.

Δεν μπορείς να κάνεις τίποτε γιατί το Τάγμα μου δεν υπακούει στο Κ.Κ.Ε. ούτε στον ΕΛΑΣ. Εμείς συνδεόμαστε με τη Σερβική Μακεδονία και από κει παίρνουμε καθοδήγηση με συνδέσμους που μας στέλνουν ταχτικά όπως τους στέλνουμε και μεις.

Πήραμε την εντολή να στρατολογήσουμε όσους μπορούμε περισσότερους, αλλά καθαρώς Σλαβομακεδόνες και η Μπιγάδα της Σερβίας μας χορηγεί (5.000) πέντε χιλιάδες όπλα και ανάλογα οπλοπολυβόλα και ιματισμό. Πήραμε και ορισμένο ιματισμό[5] και οπλισμό. Αν έπαιρνα όλα αυτά θα χορηγούσα και ορισμένα για το υπόλοιπο ΕΛΑΣ. Εις ερώτησή μου πως ονομάζεται αυτός από τη Σερβία με τον οποίο συνδέεσαι, μου απαντά λέγεται Όρσεφι και πως αυτός μας έχει δώσει εντολή ότι, ότι υλικό θα στέλη, όλο θα προορίζεται αποκλειστικά για το Τάγμα μου και σε περίπτωση που θα θελήση να μας κατασχέση ο ΕΛΑΣ να του τα επιστρέψουμε πίσω να μη τα πάρη ο ΕΛΑΣ. Η επιστράτευσή μας συνεχίζεται και έχουμε άλλους 300 άντρες και θα βαδίσουμε για την δημιουργία Σλαβομακεδονικής Μεραρχίας. Τον απαντώ αν είναι σωστό αυτό που κάνει και ότι φέρνει μεγάλη διάσπαση και πως η θέση του είναι με μας και όχι με τους Σέρβους, μου απαντά το εξής πως:

Είναι αλήθεια ότι ο Όρσεφ ακολουθεί Σωβινιστική πολιτική κι’ εγώ θέλω να βάλω γραμμή και Σερβική και Ελληνική.

Του είπα ότι είναι υπεύθυνος για όλα αυτά που συμβαίνουν και που θα συμβούν μετέπειτα μου απαντά ως εξής ότι, εσείς αν θέλετε να με χτυπήσετε εγώ δεν θα σας χτυπήσω, αλλά θα συμπτυχθώ προς τη Σερβία όπου και μας έχουν πη οι Σέρβοι «αν σας κυνηγήσουν να έρθετε σε μας»[6].

Του κάνω έκκληση για τελευταία φορά ότι αυτό είναι εγκληματικό που κάνει και θα πρέπει να ακολουθήσει εμάς, τον εγγυώμαι ότι το Τάγμα σου μπορούμε να το αφήσουμε αρκεί να προσχωρήση κάτω από τις εντολές του ΕΛΑΣ και να κόψη κάθε επαφή με τους Σέρβους και να γίνη η εκκαθάρισή του από διαφόρους Κομιτατζήδες μου απαντά: πως αδυνατεί να το κάνη και είναι αδύνατον πλέον να το λύσουμε εμείς αυτό το ζήτημα.

Τότε μονάχα μπορεί να λυθή όταν έρθη σε συνεννόηση το ΚΚΕ με το ΚΚ Σερβίας. Τότε μονάχα μπορούν να λύσουν το ζήτημα αυτό από που να καθοδηγούμαστε εμείς. Άλλη λύση δεν υπάρχει, εσύ αν θέλεις μου λέγει δούλεψε στο Τάγμα μου και δημιούργησε Κ.Ο. Αλλά πάρε υπ’ όψη σου ότι θα βγουν όλοι οι κόποι σου άκαρποι δεν πιστεύει κανείς στο ΚΚΕ, διότι μας υπεσχέθησαν να κάνουμε Μεραρχίαν και δεν μας αφήνουν τώρα.

Η γνώμη μου είναι ότι πραγματικά όπως μου τα είπε έτσι είναι παίρνοντας υπ’ όψη μου και άλλα ντοκουμέντα που είχα, ανταποκρίνονται πλέρια στην πραγματικότητα.

Είναι γεγονός ότι μετά την αιχμαλωσία που έγινε μιας Διμοιρίας του Γκότσε εκ μέρους των τμημάτων μας ΕΛΑΣ ανησύχησε πολύ αστειεύοντας λέγοντας μου αφού εκεί συλλάβατε τμήμα δικό μου κι’ εγώ πρέπει να συλλάβω το Εφεδρικό και σένα μαζί υπονοώντας εμένα, ευτυχώς δε με πείραξε διότι τον έδωσα την πρέπουσα απάντηση.

Με την ευκαιρία που πήγα στο Τάγμα Γκότσε είδα την πραγματική κατάσταση που επικρατεί, ότι εκεί μέσα συγκεντρώθηκαν όλα τα αντιδραστικά στοιχεία που είχαν τεθεί επικεφαλής της Βουλγαρικής προπαγάνδας και οι καθοδηγητές του Κομιτάτου όλοι εκεί μέσα βρίσκονται και έχουν αναλάβει τη Διοίκηση του Τάγματος[7] σε ξεχωριστή φράξια και κρύβονται πίσω από τον Γκότσε χωρίς ο Γκότσε να τους καταλάβει διότι και σ’ αυτά επέδρασαν αυτοί. Ουσιαστικά αυτοί καθοδηγούν το Τάγμα παρά ο Γκότσε.

Δυστυχώς δεν μπορεί να το καταλάβει και παρασύρθηκε από αυτό ο Γκότσε. Η κατάσταση είναι χαώδης. Εκεί μέσα βρίσκουν το καταφύγιό τους όλοι οι φασίστες Κομιτατζήδες[8].

Υπογραφή

Σλομπόντας

Ακριβές αντίγραφον

Σταύρος[9]

---

[1] «ΓΕΝ. Κ.Α. ΜΑΚΕΔ. ΘΡΑΚΗΣ ΓΡΑΦ. ΙΙ

Απόρρητος – Επί Αποδείξει

Εν Θεσσαλονίκη τη 11 Μαρτίου 1947

“[…] έκθεσις ΣΤΟΜΠΟΤΑ επί του αυτονομιστικού κινήματος του ΓΚΟΤΣΕΦ”.

Λαμβάνω την τιμήν, να γνωρίσω υμίν ότι εις κατασχεθέν αρχείον ευρέθη υπό τας υπηρεσίας μου […]

-Επίσης εις το αυτό αρχείο ευρέθη αντίγραφον μιας εκθέσεως του Στομπότα (ψευδώνυμον του Ευστρατίου Κέντρου…, απευθυνομένης προφανώς, προς το Γενικόν Στρατηγείον του ΕΛΑΣ, φέρων την σφραγίδαν της ΙΧ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Δυτ. Μακεδονίας και χρονολογίαν 8-10-1944. Η έκθεσις αυτή αφορώσα την κατά τας ημέρας της αποχωρήσεως των Γερμανικών στρατευμάτων γνωστήν διένεξιν μεταξύ ΕΛΑΣ και Γκότσεφ, ως Αρχηγού του ενός Μακεδονικού Τάγματος, είναι λίαν αποκαλυπτική όσον αφορά τον υφιστάμενον δεσμόν μεταξύ Γκότσεφ και Γιουγκοσλαυίας, παρ’ ης ελάμβανεν έκτοτε την πολιτικήν καθοδήγησιν, αλλά και την εις οπλισμόν, ιματισμόν κ.λ.π. ενίσχυσιν.

[…]

Ο διευθυντής

Απ. Γρεβενίτης

Αντ/ρχης»

Βλ. Γρηγόρης Φαράκος, Ο ΕΛΑΣ και η εξουσία, τόμος 2^ος, Μυστική έκθεση [1946] και άλλα ντοκουμέντα, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000, σ. 376-377.

[2] Ο Γρ. Φαράκος παραθέτει ένα μέρος του αντιγράφου της «Εκθέσεως Σλομπόντα». Αφορά το ιδιαίτερα μαυρισμένο μέρος του κειμένου και παρατίθεται αντίστοιχα στις υποσημειώσεις. Διακρίνονται αλλαγές σε μερικά σημεία στίξης κλπ

[3] ΕΚΘΕΣΙΣ

[4] Με το δημιουργηθέν επεισόδιον Γκότσε αποφασίσαμε να πάμε εγώ και ο σ. Ν. Πούπτης κατόπιν εντολής του Δ.Μ.Γ. […]

[5] Η πρώτη απάντησή του ήταν ότι δεν θα σου κρύψω τίποτα, θα σου τα πω όλα και αρχίζει.

Δεν μπορείς να κάνεις τίποτε, γιατί το Τάγμα μου δεν υπακούει στο ΚΚΕ ούτε στον ΕΛΑΣ. Εμείς συνδεόμεθα με τη Σερβική Μακεδονία και από κει παίρνουμε καθοδήγηση με συνδέσμους που μας στέλνουν τακτικά όπως τους στέλνουμε και εμείς. Πήραμε την εντολή να στρατολογήσουμε όσους μπορούμε περισσότερους αλλά καθαρώς Σλαβομακεδόνες και η Μπιγάδα της Σερβίας, μας χορηγεί πέντε χιλιάδες (5.000)  όπλα και ανάλογα οπλοπολυβόλα και ιματισμό. […]

[6] Του είπα ότι είναι υπεύθυνος για όλα αυτά, που συμβαίνουν και που θα συμβούν μετέπειτα, μου απαντά ως εξής ότι: Εσείς αν θέλετε να με χτυπήσετε, εγώ δεν θα σας χτυπήσω, αλλά θα συμπτυχθώ προς την Σερβία όπου και μας έχουν πη οι Σέρβοι αν σας κυνηγήσουν να έρθετε σε μας. […]

[7] Με την ευκαιρία που πήγα στο Τάγμα Γκότσε είδα την πραγματική κατάσταση που επικρατεί, 1) ότι εκεί μέσα συγκεντρώθηκαν όλα τα αντιδραστικά στοιχεία που είχαν τεθεί επικεφαλής της βουλγαρικής προπαγάνδας και οι καθοδηγητές του Κομιτάτου όλοι εκεί μέσα βρίσκονται και έχουν αναλάβει τη Διοίκηση του Τάγματος […]

[8] Δυστυχώς δεν μπορεί να το καταλάβει και παρασύρθηκε από αυτούς ο Γκότσε.

 Η κατάστασις είναι χαώδης. Εκεί μέσα βρήκαν το καταφύγιό τους όλοι, φασίστες, Κομιτατζήδες.

[9] 8/10/44 Υπογραφή: Στομπότας

Eleftheria Delaporta, The role of Britain in Greek politics and military operations 1947-1952

πλήρης τίτλος:

Eleftheria Delaporta, The role of Britain in Greek politics and military operations 1947-1952, PhD thesis, University of Glasgow, Glasgow 2003

===

Βλ. την διατριβή εδώ

Argyrios Mamarelis, Rise and fall of the 5/42 regiment of evzones […]

πλήρης τίτλος:

Argyrios  Mamarelis, Rise and fall of the 5/42 regiment of evzones: A study on national resistance and civil war in Greece, 1941-194,. PhD thesis, London School of Economics and Political Science, London, United Kingdom 2003

===

Abstract

This thesis addresses a neglected dimension of Greece under German and Italian occupation and on the eve of civil war. Its contribution to the historiography of the period stems from the fact that it constitutes the first academic study of the third largest resistance organisation in Greece, the 5/42 regiment of evzones. The study of this national resistance organisation can thus extend our knowledge of the Greek resistance effort, the political relations between the main resistance groups, the conditions that led to the civil war and the domestic relevance of British policies. The thesis seeks to establish the nature of the 5/42, the factors behind its rise and fall and its significance within the national resistance movement. The research for this thesis has been based on various sources. A large number of personal interviews (forty-seven) were conducted with veterans of the 5/42 and EAM- ELAS. This was placed alongside extensive archival research and documentary analysis. Both types of sources were supplemented by secondary sources on the history of the period. This thesis distinguishes the history of the 5/42 regiment across three levels of analysis: The micro-level analysis highlights the agents, the circumstances and the events that influenced the emergence of the 5/42 in the Fokida region. It looks at the group dynamics of the 5/42. It examines the social political and economic environment within which the 5/42 was formed, the group's structure and internal politics, the strategies and objectives of the group's leaders. The meso-level analysis looks at the 5/42 in the context of the civil war between different resistance groups and highlights the role that the regiment played in the political antagonisms. It discusses the domestic politics of the 5/42 and the strategies that the regiment's leaders adopted against EAM-ELAS, it depicts the actual military and political causes behind the regiment's disbandment and it assesses the impact of Colonel Psarros' murder during the last months of the occupation. The macro-level looks at the place of the 5/42 in the context of the British policies in Greece during the occupation. It focuses on the political and military relationship between the British and the 5/42 and on the attitude that the British adopted against the regiment during the last 5/42-ELAS crisis that led to the final disbandment.

πηγή: LSE

===

Βλ. την διατριβή εδώ

Ημερίδα (workshop) με θέμα:

Οι Πολιτικοί Πρόσφυγες του ελληνικού εμφυλίου και οι χώρες υποδοχής: Mηχανισμοί επιτήρησης και τιμωρίας των Ελλήνων στις Λαϊκές Δημοκρατίες

Τόπος διοργάνωσης: Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, Λιβάδια Κοτύλης, Γράμμος (http://www.grammos-pes.gr/)

Ημερομηνία: Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2016

Αρκετές δεκαετίες πέρασαν προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των πολιτικών προσφύγων με ψύχραιμη και αντικειμενική ματιά, θεμελιωμένη όχι στα ιδεολογικά πάθη των νικητών ή ηττημένων του εμφυλίου αλλά στην επιστημονική μελέτη των δεδομένων.  Όπως και σε άλλες όψεις του εμφυλίου, έτσι και στο θέμα της σχέσης των πολιτικών προσφύγων με τα κράτη υποδοχής υπάρχει ένα σημαντικό κενό που η ιστορική έρευνα καλείται να μελετήσει. Τα τελευταία πάντως χρόνια ένας σημαντικός αριθμός ιστορικών ερευνών που βασίζονται κυρίως στα αρχεία των χωρών της πρώην Ανατολικής Ευρώπης φώτισαν πλευρές των σχέσεων ανάμεσα στα κράτη των Λαϊκών Δημοκρατιών και τους πολιτικούς πρόσφυγες.

Στόχος του σεμιναρίου είναι να εξεταστούν οι επιπτώσεις των πολιτικών εξελίξεων τόσο στο ΚΚΕ, όσο και στο διεθνές κομμουνιστικό σύστημα στη ζωή των προσφύγων και να φωτιστούν οι «σκοτεινές» πλευρές της σχέσης ανάμεσα στις χώρες υποδοχής και τους έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες (τόσο σε επίπεδο ηγεσίας, όσο και σε επίπεδο απλών ανθρώπων) μέσα από τη χρήση αρχειακού υλικού ή και μαρτυριών που να αναδεικνύουν το θέμα.

Βασικές θεματικές:

·         «Η επιτήρηση»: Μορφές ελέγχου και πρακτικές παρακολούθησης Ελλήνων από τους μηχανισμούς ασφαλείας των Λαϊκών Δημοκρατιών.

·         «Η Κατάδοση»: πρακτικές κατάδοσης Ελλήνων από Έλληνες μέσα στις κοινότητες των προσφύγων.

·         «Η τιμωρία»: Φυλακίσεις, εξορίες και άλλες μορφές καταστολής των Ελλήνων «αντιφρονούντων» στις Λαϊκές Δημοκρατίες.

Πρόθεση των οργανωτών είναι η έκδοση ενός τόμου που θα είναι έτοιμος στις αρχές του 2017.

Η οργανωτική επιτροπή

Μαραντζίδης Νίκος nikosm@uom.gr

Δορδανάς Στράτος dordanas@uom.gr

 ===

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Σάββατο, 16 Σεπτεμβρίου

11:00 π.μ. ΈΝΑΡΞΗ

Νίκος Μαραντζίδης: Οι «μικρές KGB»: μηχανισμοί οικοδόμησης ελέγχου στις Λαϊκές Δημοκρατίες

ΠΡΩΙΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ

11:30-12:30 μ.μ.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Βάιος Καλογρηάς - Στράτος Δορδανάς, Οι Έλληνες της Στάζι

Σχολιασμός: Κώστας Τσίβος

Συζήτηση

12:30-13:30 μ.μ.

ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ

Κώστας Τσίβος, Η εμπλοκή των τσεχοσλοβάκικων μυστικών υπηρεσιών στη ζωή της ελληνικής πολιτικής προσφυγιάς και στις μυστικές αποστολές του ΚΚΕ

Σχολιασμός: Νίκος Μαραντζίδης

Συζήτηση

 13:30-14:30 μ.μ.

ΡΟΥΜΑΝΙΑ

Απόστολος Πατελάκης - Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Όψεις της παρακολούθησης των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στη Ρουμανία

Σχολιασμός: Ηλίας Σκουλίδας

Συζήτηση

ΔΙΑΚΟΠΗ-ΓΕΥΜΑ

ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΈΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ

17:00-18:00 μ.μ.

ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ

Κώστας Κατσάνος - Αλεξάντερ Ζίβοτιτς, Οι πρόσφυγες του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου στη Γιουγκοσλαβία: Προβλήματα ένταξης

Σχολιασμός: Στράτος Δορδανάς

Συζήτηση

18:00-19:30 μ.μ.

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Κατερίνα Τσέκου, «Διεύθυνση Κρατικής Ασφάλειας» και Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στη Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας, 1948-1950

Γιώργος Χρηστίδης, Ο φραξιονισμός στις τάξεις των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων της Βουλγαρίας τη δεκαετία του 1960: Οι εκτιμήσεις της Κρατικής Ασφάλειας (държавна сигурност)

Σχολιασμός: Κώστας Κατσάνος

Συζήτηση

19:30-21:00 μ.μ.

ΑΛΒΑΝΙΑ

Ηλίας Σκουλίδας, «Δίκτυα Συντρόφων»: Οι πολιτικοί πρόσφυγες του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου στην Αλβανία

Σταύρος Γ. Ντάγιος, Έλληνες αιχμαλωτισθέντες του ΔΣΕ στην Αλβανία: Παρακολούθηση, διώξεις και επαναπατρισμός μέσω των αλβανικών αρχείων, 1949-1964

Σχολιασμός: Βάιος Καλογρηάς

Συζήτηση

21:00-21:30

Προγραμματισμός για τον συλλογικό τόμο

ΛΗΞΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

===

Κυριακή, 17 Σεπτεμβρίου

  

ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ

Πεζοπορική διαδρομή προς το ύψωμα «Χάρος»

Ξενάγηση από τον Ραϋμόνδο Αλβανό, επιστημονικό υπεύθυνο του Πάρκου Εθνικής Συμφιλίωσης στις 12.00

Από το Μακεδονικό Αγώνα στον Εμφύλιο Πόλεμο. Μια περιήγηση στη νεότερη ιστορία της ελληνικής κοινωνίας βασισμένη στις φωτογραφίες της έκθεσης του Πάρκου Εθνικής Συμφιλίωσης «Διαδρομές στην ιστορία» (περιλαμβάνει σύντομο περίπατο και επίσκεψη στην έκθεση του ΠΕΣ)